Đỗ Đức Duy - Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường chủ trì phiên thảo luận cấp cao “Bắt nhịp Cách mạng Xanh 4.0: Hành trình chuyển đổi hệ thống lương thực - thực phẩm cho kỷ nguyên bền vững”.

Yêu cầu tất yếu để phát triển nông nghiệp bền vững

Sáng 17/4, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy chủ trì phiên thảo luận cấp cao “Bắt nhịp Cách mạng Xanh 4.0: Hành trình chuyển đổi hệ thống lương thực - thực phẩm cho kỷ nguyên bền vững”. Phiên thảo luận nằm trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn đối tác vì Tăng trưởng xanh và Mục tiêu toàn cầu 2030 (Hội nghị P4G).

Phát biểu khai mạc phiên thảo luận, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cho hay “hiện nay, chúng ta đang đứng trước những thách thức chưa từng có như biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, đa dạng sinh học suy giảm nhanh chóng, chuỗi cung ứng lương thực toàn cầu đứt gãy do biến động địa chính trị và sự nổi lên của chủ nghĩa bảo hộ, an ninh lương thực bị đe dọa, và khoảng cách phát triển giữa các quốc gia ngày càng gia tăng. Trong bối cảnh đó, những nhóm dễ bị tổn thương nhất là nông dân nghèo, người tiêu dùng thu nhập thấp, thiên nhiên mong manh, lại đang gánh chịu hậu quả nặng nề nhất”.

Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, chúng ta không thể giải quyết khủng hoảng khí hậu bằng cách tạo ra khủng hoảng lương thực. Chúng ta không thể bảo vệ môi trường nếu bỏ quên những người nông dân sản xuất quy mô nhỏ. Và chúng ta không thể đòi hỏi những quốc gia có thu nhập thấp gìn giữ tài nguyên môi trường bền vững, nếu thế giới không chia sẻ công bằng trách nhiệm và lợi ích.

Trong bối cảnh đó, "Cách mạng Xanh 4.0" không đơn thuần là một lựa chọn, mà là một yêu cầu tất yếu, là một mệnh lệnh hành động. Đây là cuộc cách mạng mang theo kỳ vọng đổi mới toàn diện hệ thống lương thực thông qua ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, công nghệ sinh học và các giải pháp đổi mới sáng tạo.

Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, cách mạng Xanh 4.0 không chỉ giúp tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, mà còn giảm tiêu hao tài nguyên, cắt giảm phát thải và tăng khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, và qua đó tạo tiền đề nâng cao sinh kế của người nông dân, tăng cường phúc lợi cho người tiêu dùng.

"Chủ đề “Bắt nhịp Cách mạng Xanh 4.0: Hành trình chuyển đổi hệ thống lương thực-thực phẩm cho kỷ nguyên bền vững” nhấn mạnh vai trò sống còn của đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ số, công nghệ xanh và hợp tác đa bên, hợp tác công-tư trong kiến tạo tương lai bền vững, công bằng cho nhân loại”, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy khẳng định.

Người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng khẳng định, tại Việt Nam, nông nghiệp có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo đảm an ninh lương thực, ổn định xã hội và sinh kế cho trên 60% dân số; đóng góp 12% GDP quốc gia (số liệu năm 2024).

Từ một quốc gia xuất phát điểm thấp, từng phải đối mặt với đói nghèo và khủng hoảng lương thực, Việt Nam ngày nay đã vươn lên trong nhóm các nước xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới, đưa các sản phẩm nông sản có mặt ở gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Nông nghiệp Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức lớn

Tuy nhiên, với nguồn tài nguyên hạn hẹp, ước tính chỉ có khoảng 10,3 triệu ha đất có thể sử dụng trong nông nghiệp, và nông nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho rằng không thể có một nền nông nghiệp thịnh vượng nếu nguồn tài nguyên thiên nhiên tiếp tục bị đe dọa, nếu đất tiếp tục suy thoái, nếu khí hậu tiếp tục nóng lên.

Theo Bộ trưởng, để giải quyết những thách thức đó, Bộ đang từng bước thực hiện quá trình chuyển đổi nông nghiệp theo hướng xanh, thông minh và bền vững. Trong đó, xác định đổi mới sáng tạo, tập trung thực chất vào nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại, chuyển đổi số là cốt lõi để tạo ra đột phá cho ngành nông nghiệp.

Toàn cảnh phiên thảo luận cấp cao “Bắt nhịp Cách mạng Xanh 4.0: Hành trình chuyển đổi hệ thống lương thực-thực phẩm cho kỷ nguyên bền vững”.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cũng cho biết, hiện nay Chính phủ Việt Nam đã ban hành Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi Hệ thống lương thực thực phẩm minh bạch, trách nhiệm, bền vững ở Việt Nam đến năm 2030; Đề án phát triển khoa học và ứng dụng, chuyển giao công nghệ thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp đến năm 2030. Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” như điểm sáng về chuyển đổi xanh.

“Tất cả đã thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong phát triển một nền nông nghiệp hiện đại, bền vững, có trách nhiệm với thiên nhiên và con người cũng như phù hợp với xu thế phát triển chung của thế giới”, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy khẳng định.

Tuy nhiên, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng nhận thức sâu sắc rằng: không một quốc gia nào có thể đơn độc đi đến thành công trong hành trình chuyển đổi hệ thống lương thực. Đây là một nỗ lực đòi hỏi sự chung tay hành động giữa các quốc gia, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp, nhà khoa học và người nông dân. Đặc biệt, trong bối cảnh trật tự thương mại toàn cầu đang có nguy cơ phân mảnh, khi những hàng rào thuế quan và chủ nghĩa bảo hộ đang nổi lên.

“Việt Nam tin rằng, chỉ có hợp tác đa phương thực chất, trên nền tảng công bằng và tôn trọng lẫn nhau, mới giúp chúng ta cùng vượt qua những thách thức to lớn của an ninh lương thực, đa dạng sinh học, biến đổi khí hậu, phát triển công bằng và bền vững cho mỗi quốc gia và trên quy mô toàn cầu”, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy khẳng định.

Nhấn mạnh vai trò của Diễn đàn P4G là trung tâm kết nối là không gian lý tưởng để xây dựng các sáng kiến hợp tác chung, huy động nguồn lực và chia sẻ tri thức Bộ trưởng Đỗ Đức Duy đề nghị các đối tác chia sẻ các chủ đề thiết thực sau:

Thứ nhất, là các chính sách thúc đẩy ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo trong sản xuất nông nghiệp nhằm sử dụng hiệu quả tài nguyên, nâng cao năng suất, chất lượng và đặc biệt là giảm phát thải. Đây là hướng đi tất yếu để ngành nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu và đồng thời đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng “0” mà nhiều quốc gia đang hướng tới.

Thứ hai, là vai trò của các cơ quan quản lý, các tổ chức quốc tế và khu vực tư nhân trong việc chuyển giao công nghệ, hỗ trợ tài chính, kỹ thuật và nâng cao năng lực cho người làm nông nghiệp, đặc biệt là nông dân sản xuất quy mô nhỏ. Sự phối hợp chặt chẽ, toàn diện giữa các bên là điều kiện tiên quyết để bảo đảm hiệu quả và tính bền vững của các chương trình chuyển đổi.

Thứ ba, là việc chia sẻ những kinh nghiệm, mô hình và thực tiễn tốt từ các quốc gia trong phát triển nông nghiệp xanh, tuần hoàn, đồng thời bảo đảm an ninh lương thực và sinh kế cho người dân. Những kinh nghiệm quý báu sẽ góp phần làm giàu thêm tư duy và hành động chung của chúng ta.

Chuyển đổi hệ thống lương thực không còn là câu chuyện của từng quốc gia.

Phát biểu kết luận sự kiện, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy bày tỏ ấn tượng với một số ý kiến của các đại biểu. Thứ nhất là sáng kiến chính sách lồng ghép đổi mới sáng tạo chuyển đổi số vào chương trình nông nghiệp vì người nông dân. Hai là, đảm bảo công lý khí hậu và công lý lương thực.

Thứ ba là các sáng kiến, nguồn lực và cơ chế tài chính hỗ trợ nông dân sản xuất quy mô nhỏ và cộng đồng dễ bị tổn thương. Thứ tư là vai trò của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong thúc đẩy và triển khai các hành động vì khí hậu, vì an ninh lương thực, vì người nông dân.

Thứ năm, kinh nghiệm của các tổ chức tiên phong trong ứng dụng công nghệ cho chuyển đổi xanh hệ thống lương thực; trong đó có huy động từ khu vực tư nhân.

Và thứ sáu là ý kiến về cam kết hỗ trợ mạnh mẽ của các quốc gia và nhà tài trợ thúc đẩy áp dụng công nghệ số, công nghệ xanh vào thực tiễn.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh: "Qua thảo luận hôm nay, chúng ta càng thấy rõ một thực tế, chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm không còn là câu chuyện của từng quốc gia, mà là bài toán toàn cầu; không chỉ là việc của ngành nông nghiệp, mà là trách nhiệm chung của cả hệ thống - từ chính phủ, doanh nghiệp, tổ chức quốc tế, đến từng người nông dân".

Thông qua phiên thảo luận, người đứng đầu ngành nông nghiệp và môi trường Việt Nam cho rằng các ý kiến đã gợi mở ra 5 giải pháp cụ thể có thể hành động ngay.

Một là, tăng cường đầu tư cho chuyển đổi số và công nghệ xanh trong nông nghiệp, gắn với mục tiêu giảm phát thải, nâng cao năng suất và minh bạch chuỗi cung ứng.

Hai là, phát triển hệ thống tài chính xanh và thị trường carbon công bằng, hiệu quả và dễ tiếp cận cho nông dân và doanh nghiệp quy mô nhỏ.

Ba là, tăng cường năng lực địa phương - từ chia sẻ dữ liệu mở, đào tạo kỹ năng số, đến chính sách hỗ trợ phù hợp với đặc thù của từng vùng và đối tượng yếu thế.

Bốn là, phát triển các mô hình hợp tác công - tư - cộng đồng (PPCP: Public - Private - Community Partnership), tận dụng thế mạnh của từng bên để chia sẻ rủi ro, đồng hành trong hành động.

Và cuối cùng là hợp tác đa phương và thực chất là con đường duy nhất để cùng nhau vượt qua các khủng hoảng lương thực, các thách thức về khí hậu, sinh kế và môi trường.

"Từ diễn đàn hôm nay, Việt Nam xin khẳng định lại: Chúng tôi cam kết tiếp tục là một đối tác hành động tích cực và trách nhiệm cùng các quốc gia, tổ chức quốc tế và doanh nghiệp trong hành trình chuyển đổi hệ thống lương thực toàn cầu theo hướng minh bạch, trách nhiệm và bền vững", ông Đỗ Đức Duy chia sẻ với các đại biểu.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy kêu gọi, chúng ta hãy cùng biến những cam kết hôm nay thành hành động cụ thể ngày mai, vì một tương lai nơi mọi người dân - từ vùng cao Ethiopia đến đồng bằng Nam Phi, từ đồng ruộng Cần Thơ - Việt Nam đến trang trại hữu cơ Ireland - đều được hưởng lợi từ hệ thống thực phẩm minh bạch, trách nhiệm, công bằng, thông minh và xanh.

Cuối cùng, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy kết lại bằng một hình ảnh quen thuộc nhưng đầy ý nghĩa của người nông dân Việt Nam: "Một hạt lúa không chỉ là lương thực - đó còn là tấm lòng của người nông dân, kết tinh của công nghệ, thiên nhiên và khát vọng sống xanh của nhân loại".