Độc đáo bữa cơm “giải xúi” của người Tày chiều 30 Tết

Tết của người Tày bắt đầu bằng bữa cơm giải xúi (còn gọi là giải xui) chiều 30 và tất cả các món ăn sẽ được chế biến từ thịt vịt. Nếu như người Kinh quan niệm rằng vịt là con vật xúi quẩy và tìm cách tránh thì người Tày chọn cách ăn để chấm dứt mọi rủi ro của năm cũ.

Độc đáo bữa cơm “giải xúi” của người Tày chiều 30 Tết

Để đón Tết, cả gia đình người Tày cùng tập trung quét dọn, trang trí lại nhà cửa và bàn thờ tổ tiên.

Gia đình nào cũng mổ một con lợn ăn Tết

Khi những cánh hoa đào, hoa mai hé nở báo hiệu mùa Xuân về cũng là lúc đồng bào các dân tộc ở Hà Giang nhộn nhịp chuẩn bị đón Tết Nguyên Đán. Như các dân tộc anh em khác, người Tày ở Hà Giang (khoảng trên 160.000 người) đặc biệt coi trọng Tết cổ truyền. Họ quan niệm một năm làm lụng vất vả ngày Tết là ngày mọi người đến chơi thăm hỏi nhau cùng nhau chung vui. Vì vậy, vào ngày này, gia đình nào cũng có một con lợn để ăn Tết. Nếu được cùng thưởng thức hương vị ẩm thực độc đáo của người Tày chắc chắn sẽ ai cũng ấn tượng sâu sắc rồi bỗng chốc hóa thành nỗi nhớ đắm say…

Để đón Tết, cả gia đình người Tày cùng tập trung quét dọn, trang trí lại nhà cửa và bàn thờ tổ tiên. Các công việc chuẩn bị cho ngày Tết được phân công đều cho mọi người: Đàn ông làm những việc như thịt lợn, sửa sang và quét dọn nhà cửa… Đàn bà thì làm bánh khảo, chuẩn bị lá dong và gạo nếp để gói bánh chưng, sắm sửa áo mới cho gia đình. Chứng kiến sự rộn ràng sắc Xuân ấy, nhà văn Y Phương đã dành riêng một bài viết để miêu tả: “Vào những ngày gần tết, hầu như nhà nào cũng chuẩn bị củi đun. Củi lấy về chất thành đống. Trông khối nguyên liệu lù lù to đùng hiện lên như kho thóc, làm chủ nhà yên lòng. Khi lữ khách đi ngang qua, cứ thấy ai, nhà nào có nhiều củi, dân làng lại mừng ro ro ra mặt”.

Đến thôn Hạ Thành, xã Phương Độ, TP Hà Giang, chúng tôi gặp bà Nguyễn Thị Hòe đang làm xúng xàng (lạp xường). Không giống lạp xường vẫn treo lủng lẳng ở các cửa hiệu dưới xuôi, xúng xàng có thể to bằng cổ tay, nguyên liệu, hương vị hoàn toàn tự nhiên, chủ yếu lấy từ rừng như mắc mật, mắc khén, đinh hương ăn rất ngon lại lành bụng. Bà Hòe bảo đây là món làm sẵn, để dành ra Giêng mới ăn.

Xong xuôi, bà mang những đoạn củi gộc, gỗ cứng vào khu vực đun nấu. Người Tày truyền tai nhau, ngày đầu Xuân, nếu như lửa trong bếp mà tắt thì nhiều cái xấu đến với gia đình. Do vậy, bà đã chuẩn bị rất nhiều gỗ, đấu vào nhau và đủ để cháy đến rằm tháng Giêng.

Theo lời bà Hòe, Tết của người Tày thực sự bắt đầu bằng bữa cơm giải xúi ngày cuối cùng của năm cũ. Món chính của bữa này là thịt vịt. Thông thường người ta mua vịt sống về tự chế biến theo sở thích. Cũng có nhà đặt sẵn từ hôm trước vài con vịt quay. Giống như quan niệm của người Kinh cho rằng con vịt là con vật xúi quẩy nhưng khác người Kinh tìm cách tránh nó trong những dịp Lễ tết thì người Tày chọn ăn thịt vịt vào cuối năm, nghĩa là chấp nhận xúi quẩy. Bởi vì cho dù xúi đến mức không còn gì xúi hơn được nữa thì cũng đã năm cùng tháng tận, hết năm lại sang vận mới và mọi rủi ro của năm cũ đều qua đi.

Còn với những gia đình người Tày ở xã Mậu Duệ, huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang thì dù giàu hay nghèo cũng phải có một bữa cơm cá dịp đầu năm. Trẻ con được bố mẹ chuẩn bị đồ chơi Tết rất đặc biệt, họ bắt những con cá nhỏ, xâu dây vào miệng, làm những bè nhỏ bằng cây chít rồi buộc cá vào. Sau đó được lũ trẻ mang xuống thả ở những dòng suối nhỏ quanh bản làng, chúng thi xem con nào kéo khỏe hơn, sau khi chơi xong chúng lại mang những con cá này về đưa bố mẹ nướng cho ăn. Theo quan niệm của họ những con cá kéo bè khỏe mang nướng cho trẻ con ăn nó sẽ khỏe người và hay ăn chóng lớn.

Bà con người Tày nơi đây tâm niệm, trong khi mổ cá tuyệt đối không được nói chuyện, không cho ai được nhòm ngó vì nếu để người khác nhìn thấy thì cá chế biến để thờ sẽ không linh thiêng nữa, tổ tiên sẽ không phù hộ. Những gia đình nào mà không có cửa, nhà không kín đáo thì phải mắc màn dưới bàn thờ để mổ. Các món được chế biến từ cá khá phong phú và đa dạng và đủ 12 món theo phong tục truyền thống, trong đó có các món như: Cá nướng lá gừng 12 con; ruột đồ hạt kê 12 gói (ruột cá trộn hạt kê vàng)…

Hết tháng 2 mới hết Tết

Ghé thăm bà con Tày chuẩn bị Tết ở xã Phúc Lương, huyện Đại Từ, Thái Nguyên chúng tôi lại cảm nhận được sự bình yên trong khung cảnh chập chờn sương. Ở mỗi ngôi nhà sàn, bà con đều treo lên một lá cờ đỏ sao vàng, nhìn từ xa trông ấp áp sắc Xuân.

Cụ Xa Văn Đăng (83 tuổi, một thầy cúng nổi tiếng ở địa phương) chia sẻ: “Ngày đầu năm hầu như người ta không ra khỏi nhà. Xông đất và mọi giao tiếp khác đều chờ sang mồng Hai. Những chàng rể mới phải lo đi tái bố mẹ vợ. Đồ lễ là các loại bánh trái, một đôi gà đủ sống - mái. Có nơi đồ lễ có thể tới 120 đôi bánh chưng, 120 đôi bánh dày. Có nơi nhất thiết phải có miếng thịt cheo cắt suốt chiều dài con lợn. Vật quan trọng nhất là một con gà thiến. Chính vì thế những ngày này thường thấy người dân đi chợ về có treo một lồng gà lủng lẳng kêu vang nghe rất vui tai và ấm cúng”.

Khác với người Kinh, người Tày chỉ thắp hương mà không khấn.

Nói đến nét riêng có trong văn hóa ẩm thực của người Tày ở Thái Nguyên sẽ có món “rêu đá cay”. Rêu cay có ba loại, song chỉ ăn được 2 loại, một là “cay him pho” (rêu mọc ở suối, ngòi, bám vào đá); hai là “cay tau” (rêu mọc từng đám lập lờ trên mặt hồ). Để làm món này, người ta lấy rêu đá về, rũ sạch đất cát, rửa bằng nước sạch, dùng chày gỗ đập kỹ rồi rửa đi rửa lại nhiều lần. Khi rêu đã sạch thì dùng kéo cắt hoặc dao thái thành từng đoạn ngắn, để tươi, trộn đều với tỏi, gừng, sả, ớt, muối, hạt dổi, quả muối (những gia vị này giã nhỏ). Tất cả hỗn hợp này sau đó được gói vào lá dong bánh tẻ, vùi vào lớp tro nóng, phủ lên trên một lớp than, làm sao cho chín đều nhưng đủ độ mà không cháy, khi chín lấy ra ăn với xôi hoặc cơm tẻ. Khi ăn sẽ cảm nhận được hương vị ngọt, bùi, thơm mát rất tự nhiên.

Đúng giao thừa, mọi nhà đều thắp hương và mở toang cửa để lộc ùa vào. Hương thắp trên bàn thờ có bày quả, bánh và hai cây vạn niên. Ngoài ra hương còn được thắp trong bếp, ngoài cửa. Nhưng khác với người Kinh, người Tày chỉ thắp hương mà không khấn. “Tổ tiên, ông bà… đã nhập vào chúng tôi, cùng ăn Tết với chúng tôi thì việc gì còn phải nói thành lời”, cụ Đăng cười nói.

Cũng theo cụ Đăng, ở bản có nhiều nhà, trong bốn ngày Tết có gia đình chưa mời được anh em trong bản đến ăn Tết với nhà mình thì họ sẽ tổ chức ăn Tết vào những ngày sau. Đến ngày rằm, mọi nhà mổ gà, lại gói bánh trưng ăn tết vào ngày mười bốn. Lễ cúng rừng vào ngày ba mươi tháng hai. Hết ngày cấm của lễ cúng rừng, cúng thần nước thì mới hết Tết.

Bài liên quan

Độc đáo Tết Thanh minh của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Trong nước 01/04/2025 12:36

Theo phong tục của người Việt Nam nói chung và của người dân tộc Tày, Nùng nói riêng, Tết Thanh minh còn gọi là tết Hàn thực được tổ chức vào ngày 3/3 âm lịch hàng năm, người dân ở Cao Bằng có phong tục truyền thống đi tảo mộ tổ tiên vào ngày đặc biệt này.

Phố cổ Hội An “ngập tràn” du khách sau dịp Tết Nguyên đán

Trong nước 06/02/2025 11:40

Sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, phố cổ Hội An vẫn chật kín người dân, du khách. Từ các tuyến đường ven sông đến các địa điểm check-in nổi tiếng, đâu đâu cũng rộn ràng bước chân du khách tạo nên bức tranh du xuân sôi động và đầy sắc màu những ngày đầu năm mới.

Đà Nẵng: Nhu cầu hoa Tết tăng cao vào dịp cận Tết Nguyên đán

Thị trường 23/01/2025 20:49

Không khí Tết đang tràn ngập khắp Đà Nẵng khi nhu cầu hoa Tết tăng mạnh. Từ chợ hoa truyền thống đến các cửa hàng trực tuyến, người dân háo hức lựa chọn những sắc hoa rực rỡ để tô điểm không gian ngày xuân, mang lại may mắn và tài lộc cho năm mới.

CÁC TIN BÀI KHÁC

Bắt kịp xu hướng hữu cơ: Hướng đi bền vững cho nền nông nghiệp Việt Nam

Nghiên cứu trao đổi 29/04/2025 11:19

Nông nghiệp hữu cơ đang trở thành một xu hướng tất yếu không chỉ tại các quốc gia phát triển mà còn tại Việt Nam. Với nhu cầu ngày càng cao về thực phẩm sạch và an toàn, nông nghiệp hữu cơ không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước mà còn mở ra cơ hội lớn cho xuất khẩu. Tuy nhiên, để tận dụng được tiềm năng này, ngành nông nghiệp Việt Nam vẫn phải đối mặt với không ít thách thức và cần những chính sách hỗ trợ thiết thực hơn nữa

Sức khỏe món quà vô giá của hạnh phúc và thành công

Hữu cơ và đời sống 28/04/2025 09:53

Trong hành trình hữu hạn của mỗi con người, sức khỏe đóng vai trò như một viên ngọc quý, một tài sản vô giá mà không tiền bạc nào có thể mua được. Nó không chỉ đơn thuần là trạng thái không bệnh tật hay ốm đau, mà còn là sự hòa hợp về thể chất, tinh thần và xã hội. Một sức khỏe tốt là nền tảng vững chắc để con người tận hưởng cuộc sống trọn vẹn, theo đuổi đam mê, xây dựng những mối quan hệ ý nghĩa và đạt được những thành công trên con đường mình đã chọn.

Bảo tồn và phát triển sinh kế ven biển với rong mơ Quảng Ngãi

Thực phẩm và hữu cơ 25/04/2025 10:21

Rong mơ ở vùng biển Quảng Ngãi đang đứng trước nguy cơ cạn kiệt do khai thác quá mức, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái và sinh kế ven bờ. Trước thực trạng đó, địa phương phối hợp triển khai dự án bảo tồn và khai thác rong mơ bền vững nhằm phục hồi môi trường biển và phát triển kinh tế cộng đồng.

Rau sạch Đồng Sương (Hòa Bình): Nỗ lực vì sức khỏe cộng đồng

Hữu cơ và đời sống 23/04/2025 14:24

Hợp tác xã trồng rau sạch Đồng Sương, tọa lạc tại thôn Đồng Sương, xã Liên Sơn, huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình, nổi lên như một điển hình về sự nỗ lực và quyết tâm trong việc xây dựng một nền nông nghiệp sạch, an toàn và bền vững. Được thành lập với mục tiêu liên kết các hộ nông dân, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, và đem đến cho thị trường những sản phẩm rau củ quả chất lượng cao, Hợp tác xã Đồng Sương đã và đang từng bước khẳng định vị thế của mình, góp phần nâng cao đời sống của người dân địa phương và bảo vệ môi trường sinh thái.

“Hữu cơ không có chứng nhận” và bài toán lấy lại niềm tin từ người tiêu dùng

Nghiên cứu trao đổi 23/04/2025 07:56

Khái niệm “hữu cơ nhưng không chứng nhận” đã không còn xa lạ. Trên các sạp rau, trang thương mại điện tử, hay thậm chí trong các group mua hàng nội trợ, dễ dàng bắt gặp các sản phẩm được giới thiệu là “trồng hữu cơ”, “không hóa chất”, “canh tác tự nhiên”... nhưng hoàn toàn không có giấy tờ kiểm định nào. Dù nhiều người tiêu dùng vẫn mua, nhưng niềm tin đã bị đặt trong trạng thái lưng chừng: “Tin vì cảm tính, nhưng vẫn sợ mình bị lừa.”

Quảng Bình: Kiểm tra một số cơ sở về an toàn thực phẩm trên địa bàn

Hữu cơ và đời sống 19/04/2025 10:01

Ngày 17/4, đoàn liên ngành do Sở Y tế Quảng Bình chủ trì bắt đầu triển khai kiểm tra việc chấp hành các quy định về bảo đảm an toàn thực phẩm (ATTP) trong Tháng hành động vì ATTP năm 2025 tại một số cơ sở trên địa bàn tỉnh.

Làng nghề nước mắm Long Thủy mang tinh hoa của biển đến với mọi nhà

Hữu cơ và đời sống 18/04/2025 15:34

Làng nghề biển Phú Yên nói chung và Làng nghề truyền thống nước mắm Long Thủy, xã An Phú, thành phố Tuy Hòa nói riêng được hình thành lâu đời dựa trên sinh kế chủ yếu vùng biển là đánh bắt và khai thác thủy - hải sản. Nước mắm Long Thủy mang trong mình toàn bộ những tinh hoa của vùng biển Phú Yên.

Phú Yên: Khôi phục phát triển Làng nghề trồng dâu nuôi tằm xã Hòa Phong

Thực phẩm và hữu cơ 16/04/2025 16:22

Làng nghề trồng dâu nuôi tằm xã Hòa Phong là một trong ba làng nghề truyền thống được UBND tỉnh Phú Yên chọn để hỗ trợ về vốn đầu tư, đào tạo nghề, tổ chức sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, tạo điều kiện để làng nghề phục hồi và phát triển.

Hải Dương kết nối doanh nghiệp với đơn vị sản xuất nhằm thúc đẩy tiêu thụ vải thiều

Hữu cơ và đời sống 16/04/2025 15:02

Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Hải Dương vừa tổ chức Hội nghị kết nối doanh nghiệp với đơn vị sản xuất vải nhằm thúc đẩy tiêu thụ vải thiều năm 2025, đồng thời phổ biến các yêu cầu của thị trường nhập khẩu và các quy định mới có liên quan đến hoạt động cấp, duy trì, thu hồi, quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói xuất khẩu.

Quảng Bình hơn 1.300 ha sắn bị nhiễm bệnh khảm lá sắn

Hữu cơ và đời sống 16/04/2025 09:01

Tính đến thời điểm hiện tại toàn tỉnh Quảng Bình có hơn 1.300 ha sắn bị nhiễm bệnh khảm lá sắn

Hãy là người tiêu dùng thông thái để hiểu đúng về nông sản hữu cơ

Hữu cơ và đời sống 15/04/2025 15:36

Trong những năm gần đây, cùng với sự trỗi dậy mạnh mẽ của lối sống xanh và tư duy tiêu dùng bền vững, nông sản hữu cơ dần trở thành một khái niệm quen thuộc trong đời sống hàng ngày của người Việt. Từ các siêu thị lớn ở thành phố cho đến những cửa hàng nhỏ, thậm chí cả trên các nền tảng thương mại điện tử, đâu đâu cũng dễ dàng bắt gặp những sản phẩm được dán nhãn “organic”, “rau sạch”, “không hóa chất”, “an toàn tuyệt đối”. Người tiêu dùng ngày càng sẵn sàng chi trả mức giá cao hơn để đổi lấy sự an tâm khi sử dụng thực phẩm hàng ngày.

Trồng măng tây xanh, người nông dân bỏ túi hàng tỷ đồng mỗi năm

Kinh tế nông nghiệp 15/04/2025 08:37

Huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng người nông dân nhờ vào việc trồng măng tây xanh và các loại rau mầu khác theo kiểu sản xuất nông nghiệp tuần hoàn cho hiệu quả gấp 5-6 lần cấy lúa/ha.

XEM THÊM