Việt Nam đang bước vào ngưỡng “báo động đỏ” về suy giảm đa dạng sinh học, khi nhiều loài hoang dã như sao la, voọc mông trắng, báo gấm hay hổ Đông Dương biến mất khỏi sinh cảnh tự nhiên, còn tê giác Java đã tuyệt chủng.

Việt Nam đang bước vào ngưỡng “báo động đỏ” về suy giảm đa dạng sinh học.

Hiện tượng “rừng trống động vật” xuất hiện tại Cúc Phương, Cát Tiên hay Tràm Chim, nơi số lượng chim và thú lớn giảm mạnh. Tình trạng săn bắt, bẫy, buôn bán trái phép vẫn lan rộng, với hàng trăm vụ liên quan ngà voi, sừng tê giác, xương hổ hay vảy tê tê bị xử lý mỗi năm. Sự suy giảm nhanh này phản ánh hệ sinh thái đang mất dần khả năng phục hồi, đặt Việt Nam trước nguy cơ mất vĩnh viễn nhiều giá trị tự nhiên cốt lõi.

Dù đã ban hành nhiều chính sách bảo tồn, Việt Nam vẫn đối mặt với hàng loạt thách thức lớn trong bảo vệ động vật hoang dã. Tình trạng săn bắt và buôn bán trái phép vẫn diễn biến phức tạp, với các đường dây xuyên quốc gia tinh vi trong khi chế tài và phối hợp liên ngành còn hạn chế. Sinh cảnh tự nhiên tiếp tục suy giảm và bị phân mảnh bởi chuyển đổi đất, phát triển hạ tầng và biến đổi khí hậu, khiến nhiều quần thể bị cô lập và suy yếu. Hệ thống cứu hộ và tái thả còn quá tải, thiếu chuyên gia và điều kiện phục hồi tập tính tự nhiên. Nguồn lực tài chính, nhân lực và cơ sở dữ liệu cho bảo tồn vẫn hạn hẹp, dẫn tới giám sát và nghiên cứu chưa đáp ứng yêu cầu.

Bên cạnh đó, nhận thức cộng đồng chưa đồng đều và nhu cầu tiêu thụ sản phẩm từ động vật hoang dã vẫn duy trì. Cuối cùng, việc thực thi pháp luật còn nhiều khoảng trống, khiến xử lý vụ việc kéo dài và hiệu quả răn đe chưa cao. Những thách thức đan xen này đòi hỏi cải cách mạnh mẽ, đầu tư dài hạn và sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp và cộng đồng.

Định hình tương lai đa dạng sinh học - Bài 1: Chiến lược bảo tồn động vật hoang dã tại Việt Nam Trước thực trạng đa dạng sinh học toàn cầu đang chịu áp lực nghiêm trọng từ biến đổi khí hậu, săn bắn trái phép và ...

Định hình tương lai đa dạng sinh học - Bài 2: “Báo động đỏ” về động vật hoang dã tại Việt Nam Trong khi thế giới đang nỗ lực kiềm chế đà suy giảm đa dạng sinh học, Việt Nam cũng đang bước vào giai đoạn báo ...

Thực trạng đáng “báo động”

Hiện nay, tình trạng săn bắt, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép chim hoang dã vẫn diễn ra ở nhiều nơi, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự an toàn xã hội, môi trường sinh thái; đòi hỏi phải tăng cường hơn nữa công tác bảo vệ thiên nhiên của cộng đồng xã hội, chính quyền các địa phương và lực lượng chức năng.

Ghi nhận, tại một số địa phương như: Ninh Bình, Bắc Ninh, Lào Cai, Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị… xuất hiện tình trạng người dân đặt bẫy trên những cánh đồng để bắt chim trời.

Theo tìm hiểu, các đối tượng săn bắt sử dụng lưới và sóng siêu âm, loa, keo dính... để bẫy, bắt chim, tại các cánh đồng, khu vực hoang vắng,... Tình trạng nêu trên đã làm ảnh hưởng lớn đến cân bằng hệ sinh thái môi trường, giảm sút về số lượng và số lượng cá thể các loài chim, thú...

“Thiên la địa võng” lưới tàng hình giăng mắc dày đặc trên đồng ruộng để bẫy chim.

Đáng chú ý, việc làm này diễn ra công khai nhưng không được các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương sở tại quan tâm nhắc nhở, xử lý. Lợi dụng mùa chim di cư từ tháng 9 đến tháng 4 năm sau, những người bắt chim trời thường sử dụng lưới, bẫy dính, bẫy sập, thậm chí dùng các loại súng tự chế để bắn, giết chim trời.

Chim trời sau khi bị bắt thường được các "thợ săn" bán lại cho những nhà hàng, người dân để làm món ăn hoặc đem ra các chợ đầu mối, bày công khai tại những con đường nơi có nhiều người qua lại để bán. Giá bán thông thường mỗi con chim từ 50.000 - 100.000 đồng, với một số loại chim quý hiếm, giá bán còn cao hơn.

Còn ở TP. Hà Nội, bức tranh bảo vệ động vật hoang dã đang cho thấy một nghịch lý: chủ trương, kế hoạch và cơ chế phối hợp đã có, nhưng thị trường giao dịch chim hoang dã vẫn tồn tại dưới dạng các “điểm nóng”.

Trên “khung” chính sách, Quyết định 49/QĐ-TTg (08/01/2025) của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Chương trình quốc gia về bảo tồn các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; cùng Kế hoạch 628/KH-BCA BNN&MT (17/10/2025) của Bộ Công an và Bộ Nông nghiệp và Môi trường về việc phối hợp tổ chức tuyên truyền, đấu tranh, xử lý góp phần ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến bảo vệ các loài động vật hoang dã, bảo vệ nguồn lợi thủy sản tại Việt Nam; và Kế hoạch 317/KH-UBND của UBND TP Hà Nội đều hướng tới tăng cường tuyên truyền, đấu tranh và xử lý vi phạm liên quan đến bảo vệ động vật hoang dã, nguồn lợi thủy sản.

Cũng theo định hướng đó, Tạp chí điện tử Nông nghiệp hữu cơ Việt Nam triển khai nội dung chuyên đề "Định hình tương lai đa dạng sinh học: Công tác quản lý và bảo tồn tồn động vật hoang dã khảo sát thực tiễn trên địa bàn TP. Hà Nội". Chuyên đề đặt mục tiêu: vừa tuyên truyền “không săn bắt, không tiêu thụ và bảo vệ”, vừa kết hợp biện pháp quản lý nhà nước, cưỡng chế và xử lý theo pháp luật, yêu cầu mọi vi phạm phải được phát hiện, ngăn chặn và xử lý nghiêm.

Tuy nhiên, khảo sát thực tế tại một số địa điểm ở TP. Hà Nội lại chỉ ra rằng các điểm giao dịch chim vẫn ngang nhiên hoạt động. Tại địa bàn phường Hoàng Mai, chợ chim Vĩnh Hoàng (chợ chim Đền Lừ) được ghi nhận là nơi diễn ra hoạt động buôn bán, trao đổi các loài chim thuộc danh mục nhóm IIB (Phụ lục Thông tư 27/2025/TT-BNNMT) như chích chòe lửa, các loại khướu, hoạ mi, vẹt ngực hồng, vẹt ngực đỏ, quế lâm (kim oanh mỏ đỏ)… Tại phường Hà Đông, ghi nhận tương tự cũng được nêu đối với chợ chim Yên Phúc (đường Bạch Thái Bưởi), với danh sách các loài chim nhóm IIB gần như trùng khớp.

Ghi nhận thực tế của phóng viên Tạp chí điện tử Nông nghiệp Hữu cơ Việt Nam cũng phản ánh rõ tính công khai của hoạt động này. Sáng 16/12/2025, chợ chim Vĩnh Hoàng (chợ chim Đền Lừ, phường Hoàng Mai) được tổ chức trong bãi đất trống quây kín, chỉ một lối ra vào, khá đông người mua, bán. Tại đây, các loài chim thuộc danh mục nhóm IIB được bày bán công khai như chích chòe lửa, hoạ mi, quế lâm (kim oanh mỏ đỏ)…; Sáng 19/12/2025, phóng viên ghi nhận tại chợ chim Yên Phúc (đường Bạch Thái Bưởi, phường Hà Đông) cũng diễn ra cảnh các loài chim được buôn bán tấp nập, thậm chí lấn chiếm lòng lề đường để bày bán, trong đó vẫn xuất hiện các loài chim thuộc nhóm IIB như chích chòe lửa, hoạ mi, quế lâm,…

Liên quan đến vấn đề này, phóng viên Tạp chí điện tử Nông nghiệp Hữu cơ Việt Nam đã đặt lịch làm việc với UBND phường Hoàng Mai, UBND phường Hà Đông, Công an phường Hoàng Mai, Công an phường Hà Đông nhằm phục vụ nội dung của Chuyên đề nêu trên.

Theo Kế hoạch số 317/KH-UBND của UBND TP Hà Nội về Tuyên truyền, đấu tranh, xử lý góp phần ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến bảo vệ các loài động vật hoang dã, bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên địa bàn thành phố Hà Nội đã nêu rõ: UBND TP. Hà Nội yêu cầu Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội chỉ đạo Chi cục Kiểm lâm, Chi cục Chăn nuôi, Thủy sản và Thú y chủ động, phối hợp với lực lượng Công an, UBND các xã, phường tiến hành rà soát, thống kê, lập danh sách các tổ chức, cá nhân có hoạt động liên quan: săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, kinh doanh, chế biến, tàng trữ, tiêu thụ chim hoang dã, di cư; các hành vi khai thác nguồn lợi thuỷ sản có tính chất huỷ diệt, tận diệt; các đường dây mua bán, tàng trữ, vận chuyển trái phép các loài chim hoang dã, di cư, các loài thủy sản nguy cấp, quý hiếm xuyên quốc gia, trên không gian mạng;…

Đồng thời, yêu cầu Chi cục Kiểm lâm, Chi cục Chăn nuôi, Thủy sản và Thú y phối hợp với UBND các xã, phường, lực lượng Công an và các cơ quan liên quan đồng loạt tiến hành kiểm tra, truy quét tại địa bàn, tụ điểm có dấu hiệu vi phạm pháp luật về vận chuyển, kinh doanh, nuôi, nhốt trái phép các loài chim hoang dã, di cư, thủy sản nguy cấp, quý hiếm trái pháp luật, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

Công an xã Quảng Bị, TP. Hà Nội đã phát hiện, thu giữ hàng trăm cá thể chim hoang dã không rõ nguồn gốc, đã bị giết thịt và cấp đông trong thùng xốp, đang vận chuyển trái phép. Ảnh: Công an TP. Hà Nội

Bên cạnh đó, phối hợp với lực lượng công an, UBND các xã, phường tổ chức kiểm tra, truy quét các đối tượng tổ chức, cá nhân vận chuyển, kinh doanh, nuôi nhốt các loài chim hoang dã, di cư, thủy sản nguy cấp, quy hiếm trái pháp luật tại các chợ, tụ điểm mua bán, nhà hàng kinh doanh ăn uống, các quán ăn có nguy cơ tiêu thụ động vật hoang dã, các bến tàu, bến xe, các khu rừng, khu vực chim hoang dã di cư thường xuyên trú ngụ như: khu Bãi giữa Văn Lang, dọc 2 bên sông Hồng, tại các cánh đồng…

Có thể thấy, để thu hẹp khoảng cách giữa “chủ trương” và “thực tiễn” tại Hà Nội nói riêng hay trên phạm vi toàn quốc nói chung, bài toán không thể chỉ trông chờ vào các đợt cao điểm ngắn hạn, mà cần một hệ thống giải pháp đồng bộ, bền bỉ và đi thẳng vào các mắt xích từ nguồn cung, điểm bán, đến tiêu thụ.

Từ những thực trạng “đáng báo động” đó, cần đặt ra câu hỏi về việc các địa bàn nêu trên tại Hà Nội có nắm tình hình hay không và công tác kiểm tra, quản lý tại các chợ chim này như thế nào. Điều đáng nói, những câu hỏi ấy được đặt ra đúng vào giai đoạn cao điểm tháng 10 - 12/2025 của kế hoạch phối hợp liên ngành giữa Bộ Công an và Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho thấy không thể chỉ trông chờ vào các đợt cao điểm ngắn hạn, mà cần một hệ thống giải pháp đồng bộ, từ năng lực bám địa bàn, nhận diện loài, kiểm tra nguồn gốc và duy trì kiểm soát thường xuyên.

Hoàn thiện chính sách, pháp luật vệ bảo tồn loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ.

Hệ thống giải pháp

Để hiện thực hóa các mục tiêu mà Quyết định 49/QĐ-TTg đặt ra, Chương trình quốc gia về bảo tồn các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm đã xây dựng một hệ thống giải pháp toàn diện, kết hợp từ hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực, truyền thông - giáo dục đến khoa học - công nghệ, huy động nguồn lực và mở rộng hợp tác quốc tế.

Những nhóm giải pháp này tạo thành khung hành động thống nhất nhằm khắc phục tình trạng suy giảm đa dạng sinh học, củng cố quần thể các loài nguy cấp và tăng cường hiệu quả bảo tồn trong dài hạn.

Hoàn thiện chính sách, pháp luật vệ bảo tồn loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ

Nhà nước sẽ tiếp tục nghiên cứu và đề xuất các chính sách nhằm bảo tồn và phát triển bền vững các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm. Chính phủ xác định rõ điều kiện khai thác hợp lý trong tự nhiên, cũng như yêu cầu đối với hoạt động gây nuôi thương mại sao cho không gây ảnh hưởng đến quần thể loài. Đồng thời, các chính sách đầu tư và ưu đãi dành cho cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học sẽ được hoàn thiện nhằm thúc đẩy công tác bảo tồn.

Bộ, ngành liên quan sẽ rà soát và đề xuất sửa đổi Luật Đa dạng sinh học để tăng hiệu lực quản lý, thống nhất tiêu chí xác định, danh mục và chế độ quản lý loài trong các hệ thống pháp luật liên quan đến đa dạng sinh học, lâm nghiệp và thủy sản. Bên cạnh đó, cơ quan chức năng sẽ hoàn thiện quy định về bảo tồn tại chỗ, chuyển chỗ, chuyển vị, cũng như hướng dẫn kỹ thuật về chăm sóc, cứu hộ, gây nuôi và tái thả các loài động vật nguy cấp.

Chính phủ sẽ xây dựng văn bản hướng dẫn xác định mùa sinh sản, mùa di cư và phương thức quản lý các loài phân bố ngoài khu bảo tồn. Đồng thời, các kế hoạch hành động khẩn cấp sẽ được xây dựng và thực hiện nhằm bảo vệ những loài có nguy cơ tuyệt chủng cao, đặc biệt là thú lớn, chim quý, rùa cạn và rùa nước ngọt. Nhà nước cũng sẽ triển khai Đề án tăng cường năng lực các cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học theo Chiến lược quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2050.

Các cơ quan quản lý sẽ tổ chức tập huấn chuyên môn cho cán bộ làm công tác cứu hộ, gây nuôi bảo tồn, kiểm soát dịch bệnh và tái thả động vật ra tự nhiên.

Tăng cường năng lực về bảo tồn loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ

Ngành giáo dục sẽ lồng ghép nội dung bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ các loài nguy cấp vào chương trình phổ thông, đồng thời tích hợp nội dung gây nuôi, cứu hộ và thú y động vật hoang dã vào chương trình đào tạo đại học và viện nghiên cứu. Điều này giúp xây dựng đội ngũ nhân lực có chuyên môn, đáp ứng nhu cầu chăm sóc, cứu hộ và bảo tồn lâu dài.

Các cơ quan quản lý sẽ tổ chức tập huấn chuyên môn cho cán bộ làm công tác cứu hộ, gây nuôi bảo tồn, kiểm soát dịch bệnh và tái thả động vật ra tự nhiên. Đồng thời, đội ngũ cán bộ thực thi pháp luật về đa dạng sinh học cũng được đào tạo để nâng cao năng lực xử lý vi phạm liên quan đến động vật hoang dã.

Nhà nước sẽ tăng cường đầu tư hạ tầng và thiết bị cho các cơ sở cứu hộ và nhân nuôi bảo tồn. Bên cạnh đó, các tài liệu hướng dẫn sử dụng công cụ quan trắc, giám sát và báo cáo hiện trạng loài sẽ được xây dựng và phổ biến cho các vườn quốc gia, khu bảo tồn có loài phân bố.

Truyền thông, nâng cao nhận thức về bảo tồn loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ

Các cơ quan chức năng sẽ lồng ghép nội dung bảo tồn động vật hoang dã vào chương trình truyền thông về đa dạng sinh học nhằm nâng cao trách nhiệm của tổ chức và cá nhân trong việc phát hiện và ngăn chặn các hành vi khai thác, nuôi nhốt và buôn bán trái phép. Các hoạt động truyền thông sẽ được triển khai với nội dung và hình thức phù hợp từng nhóm đối tượng, giúp tăng cường nhận thức và thay đổi hành vi tiêu dùng.

Pháp luật liên quan đến bảo tồn loài nguy cấp sẽ được phổ biến thường xuyên trên phương tiện truyền thông đại chúng. Đồng thời, Nhà nước sẽ biểu dương kịp thời các sáng kiến và cá nhân có đóng góp tích cực trong công tác bảo tồn. Các khóa tập huấn về truyền thông dành cho các bên liên quan cũng sẽ được tổ chức để nâng cao kỹ năng và hiệu quả lan tỏa thông tin.

Nhà nước sẽ thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ tiên tiến trong quản lý, gây nuôi bảo tồn, tái thả và giám sát quần thể loài.

Tăng cường nghiên cứu khoa học, chuyển giao và phát triển công nghệ về bảo tồn loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ

Nhà nước sẽ thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ tiên tiến trong quản lý, gây nuôi bảo tồn, tái thả và giám sát quần thể loài. Các công nghệ hiện đại như bẫy ảnh, eDNA, phân tích bộ gen, máy bay không người lái và thiết bị ghi âm tự động sẽ được áp dụng rộng rãi tại các vườn quốc gia và khu bảo tồn sinh cảnh.

Các nhà khoa học sẽ phát triển mô hình quần thể, mô hình phân bố và bản đồ số phục vụ giám sát và bảo tồn. Đồng thời, nghiên cứu về tập tính và sinh thái loài được triển khai nhằm hỗ trợ kỹ thuật trong công tác cứu hộ, nhân nuôi sinh sản và phục hồi quần thể trong tự nhiên.

Chính phủ cũng sẽ đánh giá tác động của biến đổi khí hậu lên các loài nguy cấp và sinh cảnh ưu tiên để xây dựng biện pháp thích ứng. Công nghệ trí tuệ nhân tạo sẽ được ứng dụng trong nhận dạng loài, hỗ trợ giám sát và tăng hiệu quả thực thi pháp luật chống buôn bán trái phép. Ngoài ra, hệ thống lưu giữ nguồn gen theo tiêu chuẩn quốc tế sẽ được xây dựng để phục vụ nghiên cứu và bảo tồn lâu dài.

Huy động nguồn lực và sự tham gia của toàn xã hội

Nhà nước sẽ tạo cơ chế thuận lợi để các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nước tham gia đầu tư, hỗ trợ hoạt động bảo tồn loài nguy cấp. Các nhiệm vụ bảo tồn sẽ được lồng ghép vào chiến lược phát triển môi trường, nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, dược liệu và du lịch nhằm tăng hiệu quả và tính bền vững.

Các bộ ngành sẽ xây dựng chuyên đề về bảo tồn loài nguy cấp trong khuôn khổ Diễn đàn đối tác về đa dạng sinh học và dịch vụ hệ sinh thái. Đồng thời, xã hội dân sự - bao gồm câu lạc bộ, tình nguyện viên, tổ chức xã hội - được khuyến khích tham gia bảo vệ loài tại hiện trường, truyền thông và tư vấn kỹ thuật.

Tăng cường hợp tác quốc tế

Việt Nam sẽ tiếp tục thực thi các điều ước quốc tế như CBD, CITES, RAMSAR và Thỏa thuận đường bay Úc – Đông Á, đồng thời nghiên cứu khả năng gia nhập Công ước về bảo tồn các loài di cư (CMS). Các cơ quan quản lý sẽ mở rộng hợp tác với tổ chức quốc tế, vườn thú và viện nghiên cứu để chuyển giao công nghệ, trao đổi nguồn giống và phục hồi quần thể trong tự nhiên.

Việt Nam cũng sẽ tăng cường phối hợp với các quốc gia, đặc biệt trong ASEAN, nhằm kiểm soát hoạt động buôn bán trái pháp luật động vật hoang dã xuyên biên giới. Các hình thức hợp tác song phương và đa phương cũng sẽ được đa dạng hóa để nâng cao hiệu quả quản lý và bảo vệ các loài nguy cấp, quý, hiếm.

Cúc Phương là Vườn quốc gia đầu tiên của Việt Nam, nằm trên địa phận 3 tỉnh Ninh Bình, Hòa Bình và Thanh Hóa.

Từ chủ trương đến thực tiễn

Cúc Phương - mô hình phối hợp bảo tồn hiệu quả

Trong giai đoạn 2021 - 2025, Vườn Quốc gia Cúc Phương đạt nhiều kết quả nổi bật trong quản lý và bảo vệ rừng: phát hiện và xử lý 113 vụ vi phạm lâm luật; không xảy ra tình trạng phá rừng nghiêm trọng; các hoạt động tuần tra, phòng cháy chữa cháy rừng và cứu hộ động vật hoang dã được duy trì đều đặn.

Vườn đã giao khoán hơn 4.000 ha rừng mỗi năm cho cộng đồng và hỗ trợ 29 cộng đồng vùng đệm với kinh phí hơn 11 tỷ đồng thông qua các chương trình 809 và ERPA. Năm 2025, Cúc Phương đưa vào sử dụng phần mềm SMART để nâng cao hiệu quả giám sát tuần tra, đồng thời tái cơ cấu 8 trạm kiểm lâm theo đơn vị xã nhằm tăng liên kết với chính quyền địa phương.

Cán bộ Kiểm lâm Vườn quốc gia Cúc Phương tuần tra.

Góp phần vào nỗ lực chung của cả nước, Cúc Phương - vườn quốc gia đầu tiên của Việt Nam, tiếp tục thể hiện vai trò tiên phong khi ký kết Quy chế phối hợp với 7 xã vùng đệm thuộc 3 tỉnh Ninh Bình, Hòa Bình và Thanh Hóa vào ngày 16/10/2025. Quy chế phối hợp giai đoạn 2025–2030 thiết lập cơ chế thống nhất về tuần tra bảo vệ rừng, phòng cháy chữa cháy, cứu hộ – cứu nạn động vật hoang dã, bảo tồn đa dạng sinh học và hỗ trợ sinh kế bền vững cho cộng đồng.

Bên cạnh đó, vườn cũng công bố đường dây nóng 24/7 nhằm tiếp nhận thông tin vi phạm, khuyến khích người dân và du khách tham gia giám sát và báo tin kịp thời.

Theo ông Vũ Văn Dũng, Phó Giám đốc Vườn Quốc gia Cúc Phương, “sự phối hợp nhịp nhàng giữa lực lượng kiểm lâm và chính quyền cơ sở là yếu tố then chốt trong bảo vệ rừng lâu dài. Tinh thần ‘Chủ động - Phối hợp chặt chẽ -Phản ứng nhanh - Xử lý dứt điểm’ cần được duy trì thường xuyên để giữ gìn các giá trị thiên nhiên của Cúc Phương”.

Tái thả loài Gà lôi trắng về với tự nhiên tại Vườn quốc gia Cúc Phương.

Những nỗ lực đồng bộ từ trung ương đến địa phương cho thấy quyết tâm của Việt Nam trong hạn chế vi phạm liên quan đến động vật hoang dã, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng. Mô hình hợp tác cộng đồng như tại Cúc Phương đang chứng minh hiệu quả rõ rệt và có khả năng nhân rộng tại nhiều vườn quốc gia, khu bảo tồn trên cả nước.

Thời gian tới, lực lượng kiểm lâm và thủy sản sẽ tiếp tục bám sát địa bàn, tăng cường tuần tra, chủ động nắm bắt thông tin và xử lý nghiêm các vi phạm. Công tác truyền thông – giáo dục cộng đồng cũng sẽ được đẩy mạnh nhằm hình thành thói quen tôn trọng tự nhiên và sống hài hòa với môi trường.

Những bước đi này góp phần khẳng định hình ảnh Việt Nam là quốc gia có trách nhiệm với đa dạng sinh học, hướng đến phát triển bền vững và bảo tồn các giá trị thiên nhiên cho các thế hệ mai sau.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng và Thượng tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an cùng ký kết kế hoạch phối hợp trong đấu tranh, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến bảo vệ động vật hoang dã tại Việt Nam.

Tăng cường phối hợp liên ngành - bước tiến quan trọng trong bảo tồn

Chiều 17/10/2025, Bộ Công an và Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) ký kết Kế hoạch phối hợp nhằm tăng cường đấu tranh và ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến động vật hoang dã trên phạm vi toàn quốc. Kế hoạch được triển khai trong 3 tháng (10 - 12/2025), tập trung vào các điểm nóng và bám sát chỉ đạo của Thủ tướng tại nhiều chỉ thị về bảo tồn thiên nhiên. Đây là động thái thể hiện quyết tâm siết chặt quản lý và thực thi các cam kết quốc tế về bảo tồn đa dạng sinh học.

Phát biểu tại Lễ ký kết, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh nội dung Kế hoạch đảm bảo sự phân công trách nhiệm cụ thể giữa hai Bộ trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng bên và đảm bảo đúng nguyên tắc, yêu cầu nghiệp vụ của từng ngành. Đồng thời chỉ đạo, hai bên cần chủ động, kịp thời phát hiện, xử lý ngay từ cơ sở đảm bảo yếu tố “nghiệp vụ - pháp luật - hiệu quả”; mọi hành vi vi phạm phải được xử lý đúng quy định, “không có vùng cấm, không ngoại lệ”.

Theo Quyết định 4548, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm làm đầu mối phối hợp với Cục Thủy sản - Kiểm ngư, Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học, Cục Thú y cùng các đơn vị liên quan, với thông điệp xuyên suốt: “Không săn bắt - Không tiêu thụ - Bảo vệ động vật hoang dã, chim di cư và nguồn lợi thủy sản.”

Tổ công tác Phòng 3 (C05, Bộ Công an) tiến hành kiểm tra phát hiện tại khu vực cánh đồng Gò Óc, xã Xuân Mai, TP Hà Nội phát hiện các đối tượng đã sử dụng 60 m bẫy lưới và loa, chim mồi để thực hiện hành vi bẫy, bắt chim hoang dã.

Các nhiệm vụ trọng tâm gồm: thành lập Ban chỉ đạo các cấp; rà soát điểm nóng; điều tra, thống kê đối tượng có nguy cơ vi phạm; tổ chức chiến dịch kiểm tra - truy quét; phối hợp công an và địa phương xử lý nghiêm các hành vi trái phép; kiểm soát hoạt động buôn bán trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử. Việc phân công rõ trách nhiệm cho thấy nỗ lực của ngành NN&MT trong quản lý tài nguyên và thực thi CITES, CBD cũng như các chiến lược bảo tồn giai đoạn 2021–2030.

Kế hoạch được triển khai từ tháng 10 đến hết tháng 12/2025, yêu cầu các đơn vị thực hiện rõ trách nhiệm, báo cáo đầy đủ và kịp thời. Việc ban hành Quyết định 4548 thể hiện quyết tâm tăng cường quản lý và bảo tồn đa dạng sinh học, phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam.

Trước đó, Bộ NN&MT cũng đã yêu cầu các Sở địa phương rà soát điểm nóng, xây dựng kế hoạch thực thi, tăng cường phối hợp với công an và chính quyền cơ sở để kiểm soát, phát hiện và xử lý các hoạt động vi phạm liên quan đến động vật hoang dã và nguồn lợi thủy sản.

Thực hiện kế hoạch, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm đã ban hành văn bản 2389, yêu cầu các Sở NN&MT xây dựng kế hoạch hành động phù hợp với đặc thù từng địa bàn. Trong khi đó, Cục Thủy sản - Kiểm ngư cũng triển khai kế hoạch riêng nhằm xử lý các hành vi tận diệt nguồn lợi như xung điện, hóa chất cấm hay chất nổ.

Những kết quả nổi bật được thể hiện qua các chiến dịch truy quét bẫy bắt chim hoang dã tại Thanh Hóa và Ninh Bình (9 - 10/2025), phát hiện 11 điểm vi phạm, thu giữ hàng trăm dụng cụ săn bắt cùng 195 cá thể chim mồi còn sống; 4 đối tượng bị xử phạt 12 triệu đồng và toàn bộ chim mồi được thả về tự nhiên.

Lực lượng chức năng thu giữ chim hoang dã quy mô lớn tại xã Đông Thái Ninh, tỉnh Hưng Yên.

Trong đợt cao điểm từ ngày 6 - 10/11/2025, thực hiện Kế hoạch 628 giữa Bộ Công an và Bộ NN&MT, Cục Cảnh sát môi trường (C05) đã phối hợp lực lượng kiểm lâm và công an địa phương xử lý hàng loạt vụ vi phạm nghiêm trọng tại Tây Ninh, Ninh Bình, Hưng Yên, Hà Nội và Hải Phòng.

Tại chợ chim Thạnh Hóa (Tây Ninh), lực lượng chức năng kiểm tra 17 cơ sở và phát hiện hơn 8.000 cá thể chim thuộc nhiều loài, trong đó có các loài nằm trong Phụ lục II CITES. Toàn bộ tang vật đã được lập biên bản và xử lý theo quy định.

Tổ công tác Phòng 3 (C05, Bộ Công an) đã phối hợp Chi cục Kiểm lâm Ninh Bình kiểm tra nhà hàng Lê Quý tại xã Kim Thanh, tỉnh Ninh Bình. Ảnh: Cục C05

Tại Ninh Bình, lực lượng chức năng phát hiện một nhà hàng tàng trữ trái phép 100 cá thể chim đông lạnh và hơn 30 cá thể chim sống như le le, quốc, cu ngói.

Ở Hưng Yên, công an và kiểm lâm triệt phá một điểm bẫy bắt quy mô lớn, thu giữ 1.066 cá thể chim, trong đó gần 600 con đã chết. Chủ cơ sở khai nhận tự đi bẫy và thu gom chim từ người dân để bán, không có giấy tờ nguồn gốc.

Trong nhiều khu vực ngoại thành Hà Nội, tổ công tác tiếp tục phát hiện các trường hợp sử dụng lưới, loa dẫn dụ và chim mồi để bẫy chim rừng, thu giữ nhiều tang vật.

Tại Hải Phòng, lực lượng chức năng bắt quả tang 3 thuyền máy dùng dòng điện công suất lớn để khai thác thủy sản trên sông Văn Úc - hành vi bị xem là hủy diệt nguồn lợi tự nhiên.

Theo C05, các hành vi này đều vi phạm nghiêm trọng pháp luật bảo vệ động vật hoang dã và nguồn lợi thủy sản, có thể bị truy cứu hình sự theo Điều 234 Bộ luật Hình sự, mức phạt đến 1 tỷ đồng hoặc 7 năm tù.

Cục Cảnh sát môi trường khuyến cáo người dân không tham gia săn bắt, mua bán, tiêu thụ động vật hoang dã; không sử dụng điện, chất nổ hay chất độc để khai thác thủy sản; đồng thời chủ động báo tin vi phạm cho lực lượng chức năng. Trong thời gian tới, các lực lượng sẽ tiếp tục mở rộng đấu tranh, xử lý nghiêm các hành vi xâm hại đa dạng sinh học.

Dù vậy, vấn nạn bẫy bắt và tiêu thụ chim hoang dã vẫn tiếp diễn ở một số khu vực ven biển do thói quen lâu đời và khó khăn sinh kế. Do đó, lực lượng chức năng nhấn mạnh cần duy trì giám sát, tuần tra và truyền thông một cách liên tục, mạnh mẽ hơn.