Nông nghiệp hữu cơ: Phát triển canh tác bền vững và bảo vệ môi trường

Nghiên cứu trao đổi 20/02/2025 11:09

Ánh Dương

Theo dõi nnhc.vn trên

Nghiên cứu cho thấy nông nghiệp hữu cơ là một nền tảng khả thi để phát triển hệ thống canh tác bền vững, cân bằng giữa sản xuất thực phẩm và bảo vệ môi trường.

Nông nghiệp hữu cơ: Phát triển canh tác bền vững và bảo vệ môi trường

Nông nghiệp hữu cơ là một nền tảng khả thi để phát triển hệ thống canh tác bền vững, cân bằng giữa sản xuất thực phẩm và bảo vệ môi trường. Ảnh minh họa.

Một nghiên cứu chung của Viện Nghiên cứu Nông nghiệp Hữu cơ FiBL và Agroscope đã xác nhận điều này, dựa trên dữ liệu từ 40 năm thử nghiệm DOK – một nghiên cứu thực địa dài hạn trên toàn cầu.

Nghiên cứu này dựa trên dữ liệu từ một thử nghiệm thực địa có một không hai trên thế giới, gọi là thử nghiệm DOK, so sánh ba hệ thống canh tác: Biodynamic/sinh học năng động - (D), hữu cơ (O) và thông thường (K) tại Thụy Sĩ. Các hệ thống canh tác này đã được so sánh một cách khoa học trên cùng một cánh đồng tại Therwil, thuộc bang Basel-Landschaft từ năm 1978.

Nông nghiệp hữu cơ có những đặc điểm giúp sản xuất hiệu quả và thân thiện với môi trường. Điều này được chứng minh qua một nghiên cứu chung giữa FiBL Thụy Sĩ và Agroscope, phối hợp với ETH Zurich, mới được công bố trên tạp chí khoa học Scientific Reports.

ông Hans Martin Krause từ FiBL, đồng tác giả chính của nghiên cứu và là đồng trưởng nhóm thử nghiệm DOK từ năm 2024, cho biết: “Hơn 40 năm thu thập dữ liệu một cách tỉ mỉ đã chứng minh rằng canh tác hữu cơ thúc đẩy đa dạng sinh học và độ phì nhiêu của đất, đồng thời giảm nguy cơ tác động tiêu cực đến môi trường do thuốc bảo vệ thực vật hoặc dư thừa nitơ".

Đất canh tác hữu cơ có hàm lượng mùn cao hơn 16% và hoạt động vi sinh vật cao hơn tới 83%, cả hai yếu tố này đều có tác động tích cực đến cấu trúc đất. Một cấu trúc đất khỏe mạnh giúp giữ nước tốt hơn và giảm thiểu xói mòn đất. Trong tất cả các hệ thống, phân chuồng từ chăn nuôi đóng vai trò quan trọng đối với độ phì nhiêu của đất. Nếu phân chuồng được bón với lượng đầy đủ, tốt nhất là dưới dạng phân compost, hàm lượng mùn sẽ ổn định hoặc tăng lên trong mọi hệ thống. Tuy nhiên, nếu chỉ sử dụng phân bón khoáng tổng hợp như trong một số hệ thống canh tác thông thường, hàm lượng mùn sẽ giảm.

Mặt khác, đất canh tác hữu cơ có hàm lượng phốt pho ít hơn nhiều so với đất canh tác thông thường do lượng phân bón đầu vào thấp hơn. Điều này cho thấy cần cung cấp phốt pho từ nguồn phân bón tái chế để tránh tình trạng thiếu hụt phốt phát trong nông nghiệp hữu cơ về lâu dài.

“Theo kết quả nghiên cứu, hệ thống canh tác Biodynamic có hiệu suất tốt nhất về độ phì nhiêu của đất, hình thành mùn và tác động đến khí hậu. Điểm đặc biệt của hệ thống này là quá trình ủ phân chuồng và sử dụng các chế phẩm từ thực vật.” - ông Paul Mäder - đồng tác giả chính của nghiên cứu và là người lãnh đạo lâu năm của thử nghiệm DOK, cho biết.

Sau những trận mưa lớn, có thể thấy được cấu trúc khác nhau của đất hoàn toàn được bón bằng khoáng chất (bên trái) và đất sinh học được bón bằng phân chuồng ủ (bên phải). (Ảnh: FiBL)

Dữ liệu dài hạn từ thử nghiệm DOK cho thấy rằng hệ thống canh tác hữu cơ về tổng thể rất hiệu quả. Trung bình, nông nghiệp hữu cơ đạt 85% năng suất so với hệ thống canh tác thông thường – trong khi chỉ sử dụng 8% lượng thuốc bảo vệ thực vật và 65% lượng phân đạm. Đặc biệt, nitơ là một trong những dưỡng chất quan trọng nhất đối với cây trồng, nhưng cũng là một yếu tố gây tác động tiêu cực đến môi trường. Nếu lượng nitơ dư thừa, nó có thể xâm nhập vào nguồn nước ngầm hoặc thải ra khí nhà kính.

Theo nghiên cứu, cây đậu nành có năng suất tương đương trong cả ba hệ thống. Đối với các loại cây sử dụng làm thức ăn gia súc như cỏ linh lăng và ngô ủ chua, sự chênh lệch năng suất là thấp. Tuy nhiên, đối với cây trồng như lúa mì và khoai tây, sự khác biệt năng suất lớn hơn đáng kể. Nhìn chung, năng suất của hệ thống hữu cơ có sự biến động mạnh hơn do sử dụng ít phân bón và thuốc bảo vệ thực vật.

Lượng phân bón chứa nitơ thấp hơn là yếu tố chính giúp giảm tác động đến khí hậu của hệ thống canh tác hữu cơ. Nếu phân bón chứa quá nhiều nitơ, vi sinh vật trong đất sẽ chuyển hóa thành khí nitrous oxide N₂O– một loại khí nhà kính có tác động mạnh. Do đó, đất hữu cơ thải ít khí nhà kính hơn trên mỗi đơn vị diện tích.

Tuy nhiên, do năng suất hữu cơ thấp hơn, lượng khí thải tính trên từng đơn vị sản phẩm lại gần như tương đương với hệ thống canh tác thông thường, ngoại trừ hệ thống sinh học-động lực. Ngoài ra, đất canh tác hữu cơ lưu giữ nhiều CO₂ hơn trong mùn, giúp giảm tác động đến khí hậu.

“Tiềm năng phát triển nông nghiệp hữu cơ nằm ở việc tuần hoàn dinh dưỡngvà cải tiến giống cây trồng, đặc biệt là tái sử dụng phốt pho và nitơ từ rác thực phẩm hoặc nước thải. Chúng tôi cũng khuyến nghị đa dạng hóa cây trồng bằng cách canh tác hỗn hợp, xen canh hoặc trồng theo dải, đặc biệt là với cây lâu năm.” theo Jochen Mayer - nhà khoa học tại Agroscope và đồng trưởng nhóm thử nghiệm DOK.

Thông tin về thử nghiệm DOK tại Therwil, Thụy Sĩ:

Đây là thử nghiệm khoa học dài hạn nhất trên thế giới, so sánh chính xác các hệ thống canh tác hữu cơ và thông thường – bắt đầu từ năm 1978, hợp tác giữa FiBL và Agroscope.

Đến nay, đã có hơn 140 công bố khoa học được bình duyệt dựa trên thử nghiệm DOK, cùng với nhiều luận án thạc sĩ và tiến sĩ.

Thử nghiệm DOK là mô hình cho nhiều nghiên cứu so sánh hệ thống canh tác trên toàn cầu, bao gồm các thử nghiệm dài hạn SysCom của FiBL tại Bolivia, Ấn Độ và Kenya, cũng như các thử nghiệm FAST và Burgrain của Agroscope.

Tags:

Bài liên quan

Nông nghiệp hữu cơ – Hướng đi bền vững cho nông dân trẻ

Nghiên cứu trao đổi 30/09/2025 06:57

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và an toàn thực phẩm ngày càng được xã hội quan tâm, nông nghiệp hữu cơ nổi lên như một xu hướng tất yếu. Đây không chỉ là phương thức sản xuất mang lại giá trị kinh tế mà còn thể hiện trách nhiệm xã hội, gắn với lối sống xanh. Đặc biệt, đối với thế hệ nông dân trẻ Việt Nam, nông nghiệp hữu cơ đã trở thành lựa chọn khởi nghiệp mới mẻ, bền vững và đầy khát vọng.

Nông nghiệp hữu cơ đồng hành cùng môi trường cho một hành tinh xanh

Hữu cơ và môi trường 27/09/2025 09:36

Mối quan hệ giữa nông nghiệp và môi trường là một chủ đề phức tạp và đa chiều. Trong nhiều thập kỷ qua, mô hình nông nghiệp thâm canh, phụ thuộc nặng nề vào hóa chất tổng hợp, đã mang lại năng suất cao nhưng đồng thời gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho môi trường. Trước những thách thức toàn cầu về biến đổi khí hậu, suy thoái đất, ô nhiễm nguồn nước và mất đa dạng sinh học, nông nghiệp hữu cơ nổi lên như một giải pháp cấp thiết, một mô hình canh tác hài hòa, thân thiện với môi trường, hướng tới sự phát triển bền vững cho hành tinh của chúng ta.Mối quan hệ giữa nông nghiệp và môi trường là một chủ đề phức tạp và đa chiều. Trong nhiều thập kỷ qua, mô hình nông nghiệp thâm canh, phụ thuộc nặng nề vào hóa chất tổng hợp, đã mang lại năng suất cao nhưng đồng thời gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho môi trường. Trước những thách thức toàn cầu về biến đổi khí hậu, suy thoái đất, ô nhiễm nguồn nước và mất đa dạng sinh học, nông nghiệp hữu cơ nổi lên như một giải pháp cấp thiết, một mô hình canh tác hài hòa, thân thiện với môi trường, hướng tới sự phát triển bền vững cho hành tinh của chúng ta.

Phát triển nông nghiệp hữu cơ bền vững: Cần có sự vào cuộc đồng bộ

Nghiên cứu trao đổi 25/09/2025 09:52

Nông nghiệp hữu cơ là con đường hướng tới tương lai bền vững, tập trung vào sức khỏe đất, đa dạng sinh học và quy trình tự nhiên. Hệ thống này cấm hóa chất tổng hợp, thúc đẩy chu trình khép kín, giảm thiểu ô nhiễm và bảo vệ tài nguyên, mang lại thực phẩm an toàn và môi trường trong sạch.

Phát triển Nông nghiệp hữu cơ ở Ninh Bình: Từ đồng ruộng đến trải nghiệm sinh thái, phục vụ du lịch

Hữu cơ và môi trường 24/09/2025 15:33

Những năm gần đây, nông nghiệp Ninh Bình đã có bước chuyển dịch mạnh mẽ từ sản xuất truyền thống sang nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp sinh thái, gắn kết với phát triển du lịch trải nghiệm. Đây là hướng đi đúng đắn nhằm tạo ra giá trị gia tăng, nâng cao sức cạnh tranh của nông sản và khẳng định thương hiệu “nông nghiệp xanh - du lịch xanh” của địa phương.

Sự phát triển của Nông nghiệp Hữu cơ tại Việt Nam và vai trò của VOAA

Hợp tác quốc tế 21/09/2025 09:04

Kể từ năm 2012 khi tôi bắt đầu làm việc tại IFOAM-Organics Asia, tôi đã có vinh dự chứng kiến sự vươn lên vượt bậc của nền nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam. Những gì khởi đầu chỉ là các sáng kiến nhỏ lẻ và phân tán của người nông dân giờ đây đã phát triển thành một phong trào quốc gia sôi động - một câu chuyện mà tôi xem là thành công thực sự tại châu Á. Phần lớn thành công này có được là nhờ vai trò của Hiệp hội Nông nghiệp Hữu cơ Việt Nam (VOAA), một thành viên và đối tác vô cùng trung thành và quan trọng của IFOAM-Organics Asia và ALGOA. (1)

Chuyển đổi và kiến tạo tương lai xanh - Kỳ 1: Xanh từ tư duy đến hành động

Cuộc thi viết 19/08/2025 20:40

LTS: Trong một thế giới đầy biến động, nơi biến đổi khí hậu không còn là câu chuyện của tương lai mà đã trở thành hiện thực, sản xuất xanh đã vượt lên trên khuôn khổ của một xu hướng để trở thành một lời giải cho bài toán phát triển bền vững. Không còn là lựa chọn, “xanh hóa” đã trở thành con đường duy nhất để doanh nghiệp tồn tại, bứt phá và vững vàng giữa những thách thức của thời đại. Từ những trang trại lúa hữu cơ đến những nhà máy hiện đại, từ hành vi mua sắm của người tiêu dùng đến các chính sách vĩ mô của Nhà nước, 8 kỳ bài viết này, sẽ cùng bạn đọc khám phá một bức tranh toàn cảnh về sản xuất xanh tại Việt Nam. Đây không chỉ là câu chuyện về kinh doanh, mà còn là hành trình của những con người dám sống khác biệt, dám dấn thân để kiến tạo một tương lai tươi sáng hơn, nơi kinh tế và môi trường không còn đối đầu mà cùng song hành phát triển.

CÁC TIN BÀI KHÁC

Nguyên tắc về sự cẩn trọng trong nông nghiệp hữu cơ: Tiên liệu và trách nhiệm với tương lai

Nghiên cứu trao đổi 25/10/2025 17:27

Nguyên tắc về sự cẩn trọng (Care), đôi khi còn được gọi là nguyên tắc phòng ngừa (Precautionary Principle), là một trong bốn nguyên tắc cốt lõi của nông nghiệp hữu cơ, bên cạnh các nguyên tắc về sức khỏe, sinh thái và công bằng.

Giảm phát thải trong lĩnh vực trồng trọt - Bài cuối: Truyền thông dẫn dắt và lan tỏa tri thức phát triển nông nghiệp xanh

Đề án 885 24/10/2025 14:33

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng tác động mạnh mẽ đến sản xuất nông nghiệp, giảm phát thải trong lĩnh vực trồng trọt không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn là hướng đi tất yếu để phát triển bền vững. Trong đó, truyền thông đóng vai trò then chốt trong việc lan tỏa tri thức, thay đổi nhận thức và thúc đẩy cộng đồng nông dân cùng doanh nghiệp chung tay xây dựng nền nông nghiệp xanh, thân thiện với môi trường.

Giảm phát thải trong lĩnh vực trồng trọt - Bài 2: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam

Nghiên cứu trao đổi 23/10/2025 12:07

Trong hơn một thập kỷ qua, giảm phát thải khí nhà kính trong nông nghiệp - đặc biệt là lĩnh vực trồng trọt đã được cộng đồng quốc tế xác định là một trong những giải pháp trọng yếu để ứng phó với biến đổi khí hậu. Nhiều cơ chế, cam kết và sáng kiến toàn cầu đã được thiết lập nhằm hỗ trợ các quốc gia phát triển và đang phát triển triển khai các giải pháp kỹ thuật, tài chính và giám sát trong sản xuất nông nghiệp giảm phát thải.

Nguyên tắc về sinh thái là nền tảng cho sự phát triển bền vững của nông nghiệp hữu cơ

Nghiên cứu trao đổi 23/10/2025 08:55

Nông nghiệp hữu cơ không chỉ đơn thuần là việc tránh sử dụng hóa chất tổng hợp mà còn là một hệ thống canh tác dựa trên các nguyên tắc sinh thái. Nguyên tắc về sinh thái trong nông nghiệp hữu cơ nhấn mạnh sự tương tác và phụ thuộc lẫn nhau giữa các sinh vật sống và môi trường của chúng. Nó hướng đến việc xây dựng một hệ thống nông nghiệp bền vững, hài hòa với tự nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học và các quá trình sinh thái tự nhiên.

Khai thác tài nguyên và phát triển năng lượng sạch - xanh

Nghiên cứu trao đổi 23/10/2025 08:51

Trong thế kỷ XXI, con người đứng trước những thách thức to lớn từ biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường. Mô hình phát triển “nâu” dựa vào khai thác tài nguyên không tái tạo, sử dụng năng lượng hóa thạch và tiêu thụ lãng phí đã bộc lộ giới hạn. Để đảm bảo tương lai bền vững, nhân loại đang hướng đến ba trụ cột quan trọng: khai thác tài nguyên và phát triển năng lượng sạch - xanh, quản lý và sử dụng nước hiệu quả, cùng với thúc đẩy kinh tế tuần hoàn dựa trên vật liệu tái sử dụng.

Đánh giá hiệu quả của các mô hình canh tác hữu cơ tích hợp trong cải thiện độ phì nhiêu đất và đa dạng sinh học tại các vùng đất bạc màu ở Đông Nam Bộ

Nghiên cứu trao đổi 22/10/2025 16:07

Các vùng đất bạc màu, nghèo dinh dưỡng tại Đông Nam Bộ, Việt Nam, đang đối mặt với nguy cơ thoái hóa nghiêm trọng do tác động của canh tác độc canh và việc lạm dụng phân bón hóa học. Để giải quyết vấn đề này, các mô hình canh tác hữu cơ tích hợp (Integrated Organic Farming Systems - IOFS) đang được coi là một giải pháp hiệu quả và bền vững. IOFS không chỉ tập trung vào việc loại bỏ hóa chất nông nghiệp mà còn tích hợp nhiều yếu tố như cây trồng, vật nuôi, thủy sản, và vi sinh vật để tạo ra một hệ sinh thái nông nghiệp khép kín, tự cung tự cấp. Bài viết này sẽ phân tích và đánh giá hiệu quả của các mô hình IOFS trong việc cải thiện độ phì nhiêu đất và tăng cường đa dạng sinh học, từ đó đưa ra một hướng đi mới cho nền nông nghiệp bền vững tại khu vực này.

Những nguyên tắc về sức khỏe trong sản xuất nông nghiệp hữu cơ

Nghiên cứu trao đổi 22/10/2025 10:11

Năm 2005, hội nghị thường niên của IFOAM tổ chức tại Adelaide - Úc đã thống nhất một định nghĩa chung về Nông nghiệp hữu cơ và xây dựng 4 nguyên tắc gồm: sức khoẻ, sinh thái, công bằng và cẩn trọng định hướng cho sản xuất và xây dựng các tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ.

Làm thế nào để tăng độ phủ cho bảo hiểm nông nghiệp?

Kinh tế nông nghiệp 22/10/2025 09:47

Bảo hiểm nông nghiệp thất bại vì nhiều lý do, trong đó sản phẩm nông dân cần thì chưa có, nhưng sản phẩm có nông dân lại ít quan tâm.

Tiềm năng và thách thức trong phát triển nông nghiệp hữu cơ ở Việt Nam

Nghiên cứu trao đổi 21/10/2025 08:57

Nông nghiệp hữu cơ đang nổi lên như một xu hướng tất yếu và đầy hứa hẹn cho ngành nông nghiệp Việt Nam, mang theo kỳ vọng về một nền sản xuất bền vững, sản phẩm an toàn và giá trị gia tăng cao hơn. Với những lợi thế về điều kiện tự nhiên đa dạng, lực lượng lao động nông nghiệp dồi dào và sự quan tâm ngày càng tăng từ thị trường nội địa cũng như quốc tế, tương lai phát triển nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam được đánh giá là rất sáng sủa, dù vẫn còn đó những thách thức cần vượt qua.

Cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển nông nghiệp hữu cơ ở Việt Nam

Nghiên cứu trao đổi 19/10/2025 06:00

Nông nghiệp hữu cơ đang trở thành xu hướng tất yếu trong bối cảnh biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và nhu cầu tiêu dùng thực phẩm an toàn ngày càng tăng cao. Tại Việt Nam, với tiềm năng nông nghiệp phong phú và truyền thống canh tác lâu đời, việc phát triển nông nghiệp hữu cơ không chỉ là cơ hội mà còn là yêu cầu cấp thiết.

Điểm qua thành tựu sản xuất nông nghiệp hữu cơ ở Việt Nam

Nghiên cứu trao đổi 18/10/2025 15:45

Trong những năm gần đây, nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể, đánh dấu sự chuyển mình mạnh mẽ trong ngành nông nghiệp. Sự gia tăng nhận thức về an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững đã thúc đẩy người nông dân, doanh nghiệp và nhà quản lý cùng chung tay xây dựng nền nông nghiệp hữu cơ ngày càng vững mạnh.

Cơ chế, chính sách phát triển nông nghiệp hữu cơ của Việt Nam

Nghiên cứu trao đổi 17/10/2025 11:21

Trong những năm gần đây, Chính phủ Việt Nam đã đặc biệt quan tâm và đưa ra nhiều cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy phát triển nông nghiệp hữu cơ. Điều này xuất phát từ nhận thức sâu sắc về vai trò quan trọng của nông nghiệp hữu cơ trong việc bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng nông sản và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng về thực phẩm an toàn.

XEM THÊM