Cây đa cảnh.

Nghệ thuật bonsai bắt nguồn từ Trung Quốc cổ đại, với tên gọi "penjing" (盆景), có nghĩa là "phong cảnh trong chậu". Từ khoảng thế kỷ thứ 7, các nhà sư Đạo giáo đã bắt đầu trồng những cây nhỏ trong chậu để tạo ra những tiểu cảnh thu nhỏ, thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Đến thời kỳ Kamakura (thế kỷ 12-14), bonsai du nhập vào Nhật Bản và phát triển mạnh mẽ, trở thành một loại hình nghệ thuật đặc trưng của xứ sở hoa anh đào. Người Nhật đã tinh tế hóa nghệ thuật này, đưa vào những quy tắc, kỹ thuật và triết lý riêng, tạo nên phong cách bonsai độc đáo.

Một cây bonsai đẹp được đánh giá dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm: Rễ: Rễ cây bonsai phải khỏe mạnh, phân bố đều trong chậu, tạo sự vững chắc cho cây. Rễ cũng là một yếu tố thẩm mỹ, được phô bày một cách nghệ thuật trên mặt đất. Thân: Thân cây bonsai thể hiện tuổi tác và sự trưởng thành của cây. Thân cây có thể thẳng đứng, nghiêng, uốn lượn, tùy thuộc vào kiểu dáng bonsai. Vỏ cây sần sùi, có vết nứt càng làm tăng thêm vẻ cổ kính. Cành: Cành cây bonsai được cắt tỉa và uốn nắn một cách tỉ mỉ để tạo ra một bố cục hài hòa, cân đối. Các cành phải phân bố hợp lý, tạo ra khoảng trống và chiều sâu cho cây. Lá: Lá cây bonsai thường được thu nhỏ kích thước để phù hợp với tổng thể của cây. Màu sắc và hình dáng lá cũng là yếu tố quan trọng, góp phần tạo nên vẻ đẹp của cây.

Chậu: Chậu bonsai không chỉ là nơi để trồng cây mà còn là một phần không thể thiếu của tác phẩm. Chậu phải có kích thước, hình dáng và màu sắc phù hợp với cây, tạo nên sự hài hòa tổng thể. Tổng thể: Sự hài hòa giữa các yếu tố trên, cùng với kiểu dáng và phong cách bonsai, tạo nên giá trị thẩm mỹ của cây.

Các kiểu dáng bonsai phổ biến: Bonsai có rất nhiều kiểu dáng khác nhau, mỗi kiểu dáng mang một ý nghĩa và vẻ đẹp riêng. Một số kiểu dáng phổ biến bao gồm: Chokkan (Trực): Thân cây thẳng đứng, tượng trưng cho sự mạnh mẽ, kiên cường. Moyogi (Xiêu): Thân cây nghiêng về một phía, tạo cảm giác mềm mại, uyển chuyển. Shakan (Nghiêng): Thân cây nghiêng nhiều hơn so với Moyogi, thể hiện sự chống chọi với gió bão. Fukinagashi (Bạt phong): Cây bị gió thổi nghiêng hẳn về một phía, tượng trưng cho sự kiên cường trước thiên nhiên khắc nghiệt. Kengai (Đổ): Cây mọc từ trên cao xuống, cành lá rủ xuống như thác nước. Han-kengai (Bán đổ): Tương tự như Kengai nhưng cây không đổ hẳn xuống. Bunjin (Văn nhân): Kiểu dáng thanh mảnh, thể hiện sự tao nhã, thoát tục.

Chăm sóc bonsai đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và kiến thức về đặc tính của từng loại cây. Một số kỹ thuật chăm sóc cơ bản bao gồm: Tưới nước: Tưới nước đúng cách là yếu tố quan trọng nhất. Lượng nước tưới phải phù hợp với từng loại cây, từng mùa và điều kiện thời tiết. Bón phân: Bón phân định kỳ để cung cấp dinh dưỡng cho cây. Nên sử dụng phân bón hữu cơ hoặc phân bón chuyên dụng cho bonsai. Cắt tỉa: Cắt tỉa thường xuyên để duy trì hình dáng và kích thước của cây. Thay chậu: Thay chậu định kỳ để thay đất mới và kiểm tra rễ cây. Phòng trừ sâu bệnh: Theo dõi và phòng trừ sâu bệnh kịp thời để bảo vệ cây.

Bonsai không chỉ là một thú chơi tao nhã mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Nó thể hiện sự tôn trọng thiên nhiên, sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và khả năng sáng tạo của con người. Bonsai cũng là một hình thức thiền định, giúp con người tĩnh tâm và thư giãn. Bonsai là một nghệ thuật độc đáo, kết hợp giữa kỹ thuật và thẩm mỹ, giữa con người và thiên nhiên. Việc tạo ra và chăm sóc một cây bonsai đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và tình yêu thiên nhiên. Nhưng thành quả mà nó mang lại là vô giá, đó là một tác phẩm nghệ thuật sống động, một biểu tượng của sự hài hòa và vẻ đẹp vĩnh cửu./.