Phát triển đô thị xanh cũng là mục tiêu của thời đại

Khai thác tài nguyên thiên nhiên là nền tảng cho phát triển kinh tế, song cũng tiềm ẩn nguy cơ tàn phá môi trường nếu thiếu quản lý bền vững. Do đó, vấn đề đặt ra là phải dịch chuyển từ “khai thác bằng mọi giá” sang khai thác hợp lý, gắn với phục hồi và tái tạo. Nguyên tắc “khai thác có trách nhiệm”: Tài nguyên khoáng sản, rừng, đất đai cần được khai thác theo quy hoạch, có đánh giá tác động môi trường đầy đủ, áp dụng công nghệ giảm thiểu chất thải và phục hồi hệ sinh thái sau khai thác. Điều này giúp cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

Năng lượng sạch và xanh: Thế giới đang chuyển dần từ than đá, dầu mỏ sang năng lượng tái tạo như mặt trời, gió, thủy điện nhỏ, sinh khối, địa nhiệt và hydro xanh. Đây là xu hướng tất yếu nhằm giảm phát thải khí nhà kính, tiến tới mục tiêu Net Zero. Việt Nam, với lợi thế bức xạ mặt trời cao, đường bờ biển dài, có tiềm năng lớn phát triển điện mặt trời, điện gió ngoài khơi và năng lượng sinh khối từ phụ phẩm nông nghiệp.

Ứng dụng công nghệ số trong quản lý năng lượng: Hệ thống lưới điện thông minh (Smart Grid), lưu trữ năng lượng bằng pin thế hệ mới, công nghệ AI dự báo nhu cầu điện, hay công nghệ Carbon Capture (thu giữ carbon) đang góp phần biến “năng lượng xanh” trở thành trụ cột cho kinh tế xanh. Hợp tác quốc tế trong năng lượng sạch: Việc huy động vốn từ quỹ khí hậu toàn cầu, chuyển giao công nghệ từ các nước phát triển và liên kết khu vực trong chia sẻ điện năng tái tạo sẽ giúp gia tăng hiệu quả. Đây không chỉ là cơ hội phát triển mà còn là trách nhiệm của các quốc gia trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng và biến đổi khí hậu.

Nước là tài nguyên vô giá, quyết định đến sự sống và phát triển của loài người. Tuy nhiên, tình trạng khan hiếm nước ngọt, ô nhiễm nguồn nước và lãng phí trong sử dụng đang trở thành vấn đề toàn cầu. Do đó, cần đặc biệt chú trọng đến bảo đảm nguồn nước sạch và nâng cao hiệu quả sử dụng nước. Đảm bảo an ninh nguồn nước: Việc quy hoạch khai thác và phân bổ nguồn nước liên vùng, liên lưu vực sông, cùng với giám sát chất lượng nước, là nhiệm vụ cấp bách. Các quốc gia cần hợp tác trong quản lý nguồn nước xuyên biên giới, nhất là tại các lưu vực sông lớn như Mekong.

Xử lý và cung cấp nước sạch: Công nghệ lọc nước tiên tiến như màng nano, thẩm thấu ngược (RO), xử lý bằng tia UV hay công nghệ sinh học vi sinh có thể biến nguồn nước bị ô nhiễm thành nước sạch. Đầu tư vào hạ tầng cấp nước, đặc biệt ở vùng nông thôn và khu vực dễ bị tổn thương, sẽ góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng. Sử dụng nước hiệu quả trong nông nghiệp: Nông nghiệp chiếm tới 70% lượng nước tiêu thụ toàn cầu. Các kỹ thuật tưới tiết kiệm như tưới nhỏ giọt, tưới phun mưa, canh tác thông minh dựa vào cảm biến độ ẩm đất, cùng với việc tái sử dụng nước thải sau xử lý, giúp giảm lãng phí và nâng cao năng suất.

Tiết kiệm nước trong sinh hoạt và công nghiệp: Mỗi cá nhân, hộ gia đình có thể tiết kiệm nước bằng thói quen sử dụng hợp lý. Trong công nghiệp, áp dụng công nghệ tuần hoàn nước, tái sử dụng nước thải sau xử lý không chỉ giúp giảm áp lực tài nguyên mà còn giảm chi phí sản xuất. Trong mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống “khai thác - sản xuất - tiêu dùng - thải bỏ”, lượng chất thải rắn và ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng. Để giải quyết, thế giới đang hướng tới mô hình kinh tế tuần hoàn, trong đó vật liệu được tái sử dụng, tái chế và tái sinh liên tục.

Nguyên tắc 3R (Reduce - Reuse - Recycle): Giảm sử dụng vật liệu khó phân hủy, tái sử dụng sản phẩm nhiều lần và tái chế chất thải thành nguyên liệu mới. Đây là chiến lược nền tảng để giảm áp lực tài nguyên và giảm phát thải. Tái chế rác thải thành tài nguyên: Nhựa phế thải có thể tái chế thành vật liệu xây dựng, sợi dệt hoặc nhiên liệu thay thế; rác hữu cơ có thể ủ thành phân compost hoặc sản xuất khí sinh học (biogas). Điều này biến chất thải thành nguồn lực kinh tế thay vì gánh nặng môi trường.

Thiết kế sinh thái (Eco-Design): Ngay từ khâu thiết kế sản phẩm, doanh nghiệp cần tính đến khả năng tháo lắp, tái chế và kéo dài tuổi thọ. Đây là hướng đi quan trọng để giảm “rác thải từ trong trứng nước”. Công nghiệp tái chế hiện đại: Các nhà máy xử lý rác thải điện tử, tái chế kim loại hiếm, sản xuất nhiên liệu tái tạo từ nhựa phế thải đang trở thành ngành công nghiệp mới, đóng góp vào GDP và tạo việc làm xanh.

Vai trò của chính sách và cộng đồng: Chính phủ cần ban hành quy định phân loại rác tại nguồn, khuyến khích doanh nghiệp tái chế, đánh thuế cao với sản phẩm khó tái chế. Đồng thời, cộng đồng cần hình thành thói quen tiêu dùng xanh, ưu tiên sản phẩm tái chế và hạn chế dùng nhựa một lần. Ba trụ cột trên – năng lượng xanh, quản lý nước sạch và tuần hoàn vật liệu – không tồn tại tách rời mà bổ trợ lẫn nhau, tạo nên hệ thống phát triển xanh toàn diện.

Năng lượng tái tạo giúp giảm áp lực lên tài nguyên hóa thạch và giảm ô nhiễm nguồn nước. Quản lý nước hiệu quả đảm bảo sự vận hành của các ngành sản xuất xanh. Tuần hoàn vật liệu giúp tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải trong khai thác tài nguyên. Khi được triển khai đồng bộ, những giải pháp này sẽ tạo nên nền kinh tế xanh, tăng trưởng bền vững và công bằng xã hội.

Chuyển đổi sang mô hình phát triển bền vững không chỉ là lựa chọn mà là con đường bắt buộc. Việc khai thác tài nguyên gắn với năng lượng sạch – xanh, đảm bảo an ninh nước và sử dụng hiệu quả nguồn nước, cùng với xây dựng nền kinh tế tuần hoàn dựa trên vật liệu tái sinh, chính là chìa khóa cho tương lai thịnh vượng. Điều quan trọng là sự chung tay của chính phủ, doanh nghiệp và toàn xã hội. Chỉ khi mỗi cá nhân thay đổi nhận thức và hành động, chúng ta mới có thể kiến tạo một thế giới phát triển thịnh vượng nhưng vẫn hài hòa với thiên nhiên./.