![]() |
Thiếu nữ người Ba Na mặc trang phục thổ cẩm đi Lễ hội hoa anh đào Vĩnh Sơn. |
Nghề truyền thống hình thành lâu đời
Nghề dệt thổ cẩm là nghề truyền thống của đồng bào dân tộc Ba Na, hiện vẫn được người dân bảo tồn gìn giữ, tập trung ở các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Vĩnh Thạnh như: Thôn M2, xã Vĩnh Thịnh; thôn Thạnh Quang, Hà Ri, Tà Lét xã Vĩnh Hiệp; thôn K6, xã Vĩnh Kim; thôn K3, xã Vĩnh Sơn; thôn M9, xã Vĩnh Hòa; thôn 5, xã Vĩnh Thuận và khu phố Klot Pok, thị trấn Vĩnh Thạnh.
Riêng nghề dệt thổ cẩm ở xã Vĩnh Hiệp có từ rất lâu đời, do nhu cầu sinh hoạt hằng ngày trong gia đình, ban đầu người đồng bào dân tộc Ba Na lấy vỏ cây trong rừng về đập dập và se thành sợi, sau đó dệt thành tấm để che thân, thời gian sau, người dân tự trồng cây bông để lấy sợi thay vỏ cây rừng, sợi được nhuộm thành 3 màu chủ yếu là đen, đỏ và trắng.
Đến khi, đời sống người dân được nâng cao theo sự phát triển của xã hội, nhu cầu về thẩm mỹ cũng được chú trọng, do đó màu sắc của sản phẩm ngày càng đa dạng, phong phú. Từ đó những họa tiết và hoa văn được họ sáng tạo và hình thành. Dần dần, nghề dệt thổ cẩm tạo nên các tác phẩm có giá trị văn hóa đặc trưng ngày càng cao, thu hút nhiều lao động, từng bước hình thành nghề dệt thổ cẩm truyền thống ở địa phương, đươc truyền dạy qua nhiều thế hệ, từ đời này sang đời khác tạo nét văn hóa riêng khá độc đáo cho vùng đất và con người nơi đây.
![]() |
Bà Đinh Thị Choi (64 tuổi) ở thôn Hà Ri, xã Vĩnh Hiệp gắn bó với nghề dệt thổ cẩm từ khi còn rất trẻ. |
Chia sẻ với phóng viên, bà Đinh Thị Choi (64 tuổi) ở thôn Hà Ri, xã Vĩnh Hiệp, cho biết: Tôi làm nghề dệt thổ cẩm từ khi mười mấy tuổi cho đến nay. Nghề dệt thổ cẩm rất vất vả, chịu khó và quan trọng đôi tay phải thật khéo léo, tinh tế để làm ra bộ trang phục thổ cẩm đẹp, bền. Quy trình dệt thổ cẩm trải qua các công đoạn từ xử lý sợi, tách sợi, kéo và quấn sợi, giăng sợi, mắc thảm sợi vào khung cửi, dệt thành phẩm. Trước đây còn có công đoạn sơ chế bông từ việc thu hoạch cây bông, nhuộm vải, hiện nay người dệt thổ cẩm thường mua nguyên liệu sẵn có, sau đó về xử lý sợi và tiến hành các công đoạn tiếp theo. Để tạo ra sản phẩm độc đáo, chất lượng phải tốn rất nhiều thời gian, công sức của người thợ, bởi tùy theo độ khó của từng sản phẩm trong việc phối màu, tạo các hoa văn, họa tiết trên sản phẩm.
![]() |
Các cô gái trong trang phục thổ cẩm Ba Na múa hát phục vụ lễ hội truyền thống của huyện miền núi Vĩnh Thạnh. |
Bà Đinh Thị Chút (60 tuổi) ở thôn Hà Ri, xã Vĩnh Hiệp chia sẻ thêm: Hiện nghề dệt thổ cẩm xã Vĩnh Hiệp, người dân tạo ra sản phẩm hoàn toàn bằng phương pháp thủ công truyền thống và chưa áp dụng máy móc thiết bị vào sản xuất, nên sản phẩm làm ra đòi hỏi đầu tư nhiều công sức và thời gian để hoàn thành. Một bộ trang phục thổ cẩm bình thường, tôi có thể làm 1 đến 1,5 tháng, với giá bán bình quân 1,5 triệu đồng/bộ. Sản phẩm làm ra chủ yếu sử dụng trong gia đình, số bán ra thị trường rất ít nên việc tiêu thụ sản phẩm gặp nhiều khó khăn.
Bảo tồn và phát triển Làng nghề
Tổng số hộ dệt thổ cẩm xã Vĩnh Hiệp là 58 hộ, chiếm 5,5% tổng số hộ của xã (1.046 hộ) và tập trung ở 3 thôn: Hà Ri 36 hộ, Thạnh Quang 14 hộ và Tà Lét 8 hộ, hiện tại thôn Hà Ri có số hộ biết dệt thổ cẩm nhiều nhất, chiếm 62,1% tổng số hộ biết dệt thổ cẩm của xã Vĩnh Hiệp.
Để bảo tồn và phát triển Làng nghề dệt thổ cẩm xã Vĩnh Hiệp, UBND huyện Vĩnh Thạnh đã lập Đề án bảo tồn và phát triển Làng nghề dệt thổ cẩm, xã Vĩnh Hiệp, huyện Vĩnh Thạnh, thời gian thực hiện từ năm 2025 đến năm 2030.
![]() |
Bà Đinh Thị Chút (60 tuổi) ở thôn Hà Ri, xã Vĩnh Hiệp cần mẫn dệt vải thổ cẩm. |
Phó Chủ tịch Thường trực UBND huyện Vĩnh Thạnh Huỳnh Đức Bảo chia sẻ: Mục tiêu của Đề án bảo tồn và phát triển Làng nghề dệt thổ cẩm, nhằm gìn giữ và phát huy các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào Ba Na, xã Vĩnh Hiệp; thúc đẩy phát triển sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh, giá trị gia tăng cho các sản phẩm làng nghề; tạo việc làm, tăng thu nhập cho ngừời dân; bảo vệ cảnh quan, không gian và môi trường, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn bền vững.
Mục tiêu cụ thể, đến năm 2030, duy trì bảo tồn được nghề dệt thổ cẩm tại các thôn Thạnh Quang và Tà Lét, xã Vĩnh Hiệp có nguy cơ bị mai một, thất truyền. Duy trì và phát triển Làng nghề dệt thổ cẩm Hà Ri, xã Vĩnh Hiệp, huyện Vĩnh Thạnh được UBND tỉnh Bình Định công nhận năm 2025. 100% cơ sở sản xuất, hộ gia đình làm nghề dệt thổ cẩm được tập huấn, hướng dẫn về kỹ năng nghề, kỹ năng vệ sinh an toàn lao động và kiến thức thông tin về thị trường. Xây dựng nhãn hiệu tập thể cho Làng nghề dệt thổ cẩm, xã Vĩnh Hiệp, huyện Vĩnh Thạnh.
![]() |
Trang phục thổ cẩm truyền thống người Ba Na được các nghệ nhân mặc biểu diễn tại các lễ hội. |
Phấn đấu từ 1 đến 2 nghệ nhân tiêu biểu về nghề dệt thổ cẩm được hỗ trợ xây dựng hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân Ưu tú”. Có ít nhất từ 1 đến 2 sản phẩm được phân hạng từ 3 sao trở lên theo Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Thành lập tổ hợp tác hoặc HTX tổ chức sản xuất và tiêu thụ sản phẩm dệt thổ cẩm. 100% cơ sở sản xuất, hộ gia đình trong làng nghề đáp ứng các quy định về bảo vệ môi trường.
Ông Huỳnh Đức Bảo cho biết thêm: Vừa qua, UBND tỉnh Bình Định công nhận Làng nghề dệt thổ cẩm Hà Ri, xã Vĩnh Hiệp, huyện Vĩnh Thạnh tại Quyết định số 878/QĐ-UBND ngày 14/3/2025, đây là điều kiện thuận lợi để nghề dệt thổ cẩm xã Vĩnh Hiệp tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ từ chính sách của Nhà nước. Bảo tồn và phát triển Làng nghề dệt thổ cẩm xã Vĩnh Hiệp gắn với phát triển du lịch sẽ góp phần vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng đồng bào dân tộc Ba Na, phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái để thu hút du khách đến tham quan, từ đó nghề dệt thổ cẩm góp thêm thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân địa phương. Bên cạnh đó, hiện người biết dệt thổ cẩm chỉ tập trung ở lớp người cao tuổi và đang có dấu hiệu mai một. Chính vì thế, cần có sự quan tâm đầu tư, giúp đỡ của các cấp, các ngành của tỉnh, để nghề dệt thổ cẩm vừa được lưu giữ bảo tồn, vừa giúp mang lại hiệu quả thiết thực cho cuộc sống người dân vùng miền núi Vĩnh Thạnh.