Thu hoach chè ở Tân Cương. |
Vùng đất Tân Cương, thuộc thành phố Thái Nguyên, được thiên nhiên ban tặng những điều kiện lý tưởng cho cây chè sinh trưởng và phát triển. Đất đai màu mỡ, khí hậu ôn hòa, quanh năm mây phủ, cùng với nguồn nước trong lành đã tạo nên một vùng chè đặc biệt, không nơi nào sánh bằng. Lịch sử của chè Tân Cương bắt nguồn từ khoảng cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Tương truyền, vào những năm 1920, một người họ Vũ từ Phú Thọ đã mang giống chè trung du về trồng tại Tân Cương dưới chân Tam Đảo. Nhờ hợp thổ nhưỡng, khí hậu, cây chè ở đây phát triển vượt trội, cho ra những búp chè xanh tươi, chất lượng hảo hạng, từ đó danh tiếng chè Tân Cương bắt đầu lan xa.
Điều làm nên sự khác biệt của chè Tân Cương chính là hương vị đặc trưng, khó lẫn vào đâu. Đó là sự hòa quyện tinh tế giữa hương cốm non dịu nhẹ, vị chát dịu ban đầu và hậu ngọt sâu lắng kéo dài nơi cổ họng. Nước chè khi pha có màu xanh vàng trong như màu cốm non, sánh và óng ánh. Những yếu tố góp phần tạo nên đặc trưng này bao gồm giống chè trung du được trồng tại đây, thổ nhưỡng đặc biệt giàu chất dinh dưỡng và khoáng vi lượng, khí hậu ôn hòa và kỹ thuật chế biến chè thủ công truyền thống được lưu giữ qua nhiều thế hệ.
Quy trình chế biến chè Tân Cương là một quá trình công phu, tỉ mỉ, đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm của người làm chè. Bắt đầu từ công đoạn hái chè vào buổi sáng sớm, khi những giọt sương còn đọng trên lá, người hái chè phải lựa chọn những búp chè tươi non nhất, thường là một tôm và hai đến ba lá non kế tiếp. Chè sau khi hái được trải đều trên nia hoặc khay, phơi dưới bóng râm hoặc trong nhà thoáng gió để làm giảm độ ẩm, công đoạn này được gọi là làm héo. Tiếp theo là công đoạn quan trọng nhất, quyết định chất lượng của chè, đó là sao chè. Chè được sao bằng tay trong chảo gang trên lửa vừa phải, người sao chè phải đảo chè liên tục và đều tay để chè không bị cháy và chín đều. Sau khi sao, chè được vò bằng tay hoặc bằng máy vò chè để làm cho cánh chè xoăn lại và giải phóng các chất trong lá chè. Cuối cùng, chè được sấy khô bằng lò sấy hoặc bằng phương pháp thủ công là dùng lửa than để giảm độ ẩm xuống mức tối ưu và được đóng gói cẩn thận để bảo quản hương vị.
Chè Tân Cương được phân loại dựa trên cách hái và chế biến thành nhiều loại khác nhau như chè búp, chè móc câu, chè nõn tôm và chè đinh. Mỗi loại chè mang một hương vị và giá trị riêng, trong đó chè đinh được coi là loại chè cao cấp nhất, được hái từ những búp chè non nhất, chỉ có một tôm duy nhất.
Chè Tân Cương không chỉ là một thức uống mà còn là một phần không thể thiếu trong văn hóa của người Việt Nam, đặc biệt là người dân Thái Nguyên. Chè được dùng để tiếp khách quý, trong các dịp lễ tết, cưới hỏi, hoặc đơn giản là để thưởng thức trong những buổi trà chiều. Văn hóa uống chè của người Việt rất tinh tế và cầu kỳ, từ cách pha chè, chọn ấm chén đến cách thưởng thức chè đều mang những nét đặc trưng riêng. Uống chè không chỉ là để giải khát mà còn là để thư giãn, tĩnh tâm và giao tiếp với mọi người.
Với những giá trị văn hóa và chất lượng tuyệt hảo, chè Tân Cương có tiềm năng phát triển rất lớn, không chỉ ở thị trường trong nước mà còn ở thị trường quốc tế. Để phát triển bền vững, cần chú trọng vào việc nâng cao chất lượng chè bằng cách tiếp tục cải tiến kỹ thuật canh tác và chế biến, xây dựng thương hiệu chè Tân Cương mạnh mẽ, có uy tín trên thị trường, phát triển du lịch chè kết hợp với trải nghiệm văn hóa chè để thu hút du khách và canh tác chè theo hướng bền vững, bảo vệ môi trường và hệ sinh thái.
Để thưởng thức trọn vẹn hương vị của chè Tân Cương, cần tuân theo một số nguyên tắc như chọn nước pha chè là nước tinh khiết hoặc nước mưa đun sôi để nguội khoảng 80-90 độ C, chọn ấm chén bằng gốm sứ để giữ nhiệt tốt, pha chè bằng cách cho một lượng chè vừa đủ vào ấm, tráng nhanh bằng nước sôi rồi đổ bỏ nước tráng, sau đó rót nước sôi vào ấm, hãm chè trong khoảng 3-5 phút và thưởng thức từ từ, cảm nhận hương thơm của cốm non, vị chát dịu và hậu ngọt lắng đọng.
Chè Tân Cương Thái Nguyên là một sản phẩm nông nghiệp đặc biệt, mang trong mình giá trị văn hóa sâu sắc. Với hương vị đặc trưng và chất lượng tuyệt hảo, chè Tân Cương xứng đáng là một trong những loại chè ngon nhất Việt Nam và thế giới. Việc bảo tồn và phát triển thương hiệu chè Tân Cương là trách nhiệm của mỗi người dân Thái Nguyên nói riêng và người Việt Nam nói chung./.