“Ông Dư bài chòi” - Di sản "sống" của văn hóa làng biển Nhơn Hải

Cẩm nang 16/04/2025 16:20

Mỹ Bình - Ngọc Giang

Theo dõi nnhc.vn trên

Ông Nguyễn Dư (SN 1948) hay còn gọi là "ông Dư Bài chòi" ở thôn Hải Đông, xã Nhơn Hải, thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định được xem là một di sản sống về nghệ thuật Bài chòi dân gian và văn hóa làng biển Nhơn Hải.

Ông Nguyễn Dư tham gia trình diễn hô hát Bài chòi ở xã Nhơn Hải.

Tài năng thiên phú từ nhỏ

Giọng nói sang sảng, chất giọng cao vút khỏe khoắn, hoạt động linh hoạt, vừa kể chuyện vừa có thể xuất thần sáng tác câu Thai Bài chòi theo chủ đề, đề tài bất kỳ mà ông vừa nghe được chỉ trong tích tắc thời gian. Mái tóc bạc phơ, đôi mắt tinh anh, giọng cười sảng khoái là những gì mà tôi ấn tượng khi gặp và trò chuyện với «ông Dư bài chòi», đặc biệt là khi biết ông đã trung thọ 77 năm đời người.

Qua trò chuyện, tôi được biết ông đi hát Bài chòi năm 12 tuổi và gia đình làm nghề ngư nghiệp mưu sinh trên biển, không một ai trong gia đình có đam mê hay theo nghề hát Bài chòi. Từ năm 1970, ông Dư theo các cụ ông, bô lão trong làng hô hát Bài chòi chiếu, tham gia diễn một số vở tuồng cổ Bài chòi như: "Vạn Hoa Lầu", "Tiết Nhơn Quý", "Thoại Khanh - Châu Tuấn"…

Năm 1983, ông tham gia đội hát nghệ thuật truyền thống (Hát bội, Bài chòi) do xã Nhơn Hải thành lập. Cũng trong thời gian này, ông tham gia học hát do NSƯT Phan Ngạn truyền dạy tại Nhà văn hóa tỉnh và các địa phương và được phân đóng các vai: Cao Hoài Đức trong tuồng "Đào Tam Xuân loạn trào", vai Tạ Ôn Đình trong tuồng "San Hậu Thành", vai Lão thuyền chài trong tuồng "Phụng Hoàng Anh"... được Nhân dân vùng biển yêu thích, mến mộ.

Từ năm 1985 cho đến nay, ông Nguyễn Dư khéo léo vận dụng, đưa các bài bản, làn điệu của nghệ thuật Bài chòi vào các tiểu phẩm tuyên truyền, vừa để bảo tồn vốn quý của cha ông, vừa làm phong phú thêm hình thức chuyển tải nội dung tuyên truyền, đáp ứng nhu cầu thưởng thức của bà con Nhân dân.

Ông Nguyễn Dư giới thiệu bộ sưu tầm và sáng tác câu Thai Bài chòi của mình.

Ông sáng tác nhiều tiểu phẩm Bài chòi ca ngợi Đảng, Bác Hồ kính yêu, ca ngợi quê hương, đất nước, ngợi ca biển đảo quê hương, việc bảo vệ rừng, bảo vệ rạn san hô, bảo vệ rùa biển, bảo vệ môi trường sinh thái biển… để tuyên truyền việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị ở địa phương.

Ông Nguyễn Dư chia sẻ: Từ năm 2012, loại hình nghệ thuật Bài chòi dân gian được các cấp, ngành quan tâm, trở thành nội dung quan trọng trong các chương trình văn hóa văn nghệ từ thành phố đến xã, phường. Lần đầu tiên, UBND TP Quy Nhơn đưa Hội đánh Bài chòi dân gian vào trong chương trình Ngày hội Văn hóa, Thể thao miền Biển của thành phố. Bản thân tôi đã nghiên cứu trình thức, phương pháp tổ chức hội chơi, sưu tầm câu Thai, triển khai tập luyện cho các thành viên đội Bài chòi của xã; đồng thời tham gia làm anh Hiệu trong Hội thi; kết quả đội Bài chòi của xã Nhơn Hải năm đó đoạt giải Nhất. Những ngày hội sau đó, bản thân tôi đều tham gia cùng đội Bài chòi của xã và đều đạt giải Nhất, Nhì, Ba. Từ đó, tôi càng yêu thích bộ môn nghệ thuật Bài chòi, một trò diễn xướng dân gian rất độc đáo, phù hợp với khả năng và sở trường của mình.

Nghệ nhân dân gian làng biển

Ông Nguyễn Dư tập hợp được nhóm nghệ nhân, nhạc công ở địa phương tổ chức phát huy, phát triển giá trị di sản nghệ thuật Bài chòi dân gian tại xã nhà, phục vụ nhu cầu thưởng thức của bà con Nhân dân; đồng thời quảng bá, giới thiệu loại hình di sản đến bạn bè, du khách nhằm phát triển loại hình du lịch cộng đồng. Hàng năm, đội đều duy trì tổ chức hoạt động phục vụ Nhân dân vào dịp Lễ hội Cầu ngư, cúng thanh minh và tham gia tất cả các hội thi do thành phố tổ chức.

Ông Nguyễn Dư giới thiệu những thành tích đạt được trong thời gian qua.

"Tôi nay đã 77 năm cuộc đời rồi, tôi gắn bó với quê hương làng biển Nhơn Hải từ khi sinh ra đến nay, qua lời ca tiếng hát Bài chòi, tôi muốn gửi gắm tình cảm yêu thương của mình với quê hương đất nước. Tôi chỉ có một tâm nguyện trước khi từ giã cõi đời là Lễ hội Cầu ngư vạn chài ở Nhơn Hải được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Không chỉ có tôi mà bà con toàn xã Nhơn Hải đều mong muốn điều đó, để bảo tồn gìn giữ nét văn hóa làng biển quê mình và nghệ thuật Bài chòi gian dân", ông Nguyễn Dư bộc bạch.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Ngọc - Chi Hội phó Văn nghệ dân gian Hội Văn học nghệ thuật Bình Định chia sẻ: "Ông Dư Bài chòi" được xem là di sản sống của nghệ thuật Bài chòi gian dân ở xã Nhơn Hải, bởi khi ông mất đi thì xã Nhơn Hải sẽ không còn cụ ông nào có tài năng, am hiểu sâu sắc cũng như sáng tác câu Thai Bài chòi như ông Nguyễn Dư. Ông có khả năng tổ chức và thực hành các bước tiến hành Hội đánh Bài chòi dân gian; kỹ năng giữ vai trò anh Hiệu Bài chòi; kỹ năng trình diễn Bài chòi, thực hành độc diễn Bài chòi và Bài chòi chiếu, nắm bắt và thực hành những làn điệu dân ca Bài chòi cổ và mới hiện nay.

Ông Nguyễn Dư đạt giải Ba trong Cuộc thi sáng tác câu Thai Bài chòi lần thứ 2 năm 2025.

Ngoài ra, ông Nguyễn Dư còn tham gia trong việc bảo tồn và phát triển loại hình Bài chòi dân gian tại địa phương; đoàn kết, tập hợp và làm cầu nối các thế hệ nghệ nhân nòng cốt trong việc duy trì tổ chức hoạt động Hội đánh Bài chòi hàng năm. Viết kịch bản sân khấu (tiểu phẩm, ca cảnh, hoạt cảnh dân ca Bài chòi) và viết lời mới cho các tiết mục văn nghệ dựa trên các làn điệu dân ca Bài chòi để tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước trên tất cả các lĩnh vực liên quan đến đời sống cộng đồng, xã hội, phục vụ cho nhiệm vụ chính trị, văn hóa - xã hội, quốc phòng, an ninh ở địa phương. Bản thân thực hành việc sưu tầm câu Thai Bài chòi trong kho tàng ca dao tục ngữ, thơ, hò, vè, hát ru Bình Định và những làn điệu dân ca cổ, Bài chòi cổ, Bài chòi kháng chiến và Bài chòi phát triển.

Tags:

Bài liên quan

Gìn giữ và phát triển làng nghề bánh đa Lạng Côn - Báu vật văn hóa của xã Kiến Minh

Hữu cơ và đời sống 11/08/2025 08:19

Làng nghề bánh đa Lạng Côn, thuộc xã Kiến Minh, TP. Hải Phòng, không chỉ là nơi sản xuất ra món đặc sản nổi tiếng mà còn là một di sản văn hóa quý báu với lịch sử hàng nghìn năm. Trải qua bao thăng trầm của thời gian, làng nghề vẫn giữ được vẻ đẹp mộc mạc, truyền thống với hình ảnh những phên bánh đa vàng ươm phơi mình dưới nắng khắp các ngõ xóm.

Tiên Lãng - "thủ phủ" thuốc lào: Nơi ra đời loại "tương tư thảo" danh bất hư truyền

Cẩm nang 25/06/2025 09:00

Hải Phòng, thành phố cảng sôi động với những món ăn làm say lòng người, còn có một đặc sản ẩn mình trong những nếp nhà cổ kính và cánh đồng xanh mướt: thuốc lào Tiên Lãng. Không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp, thuốc lào Tiên Lãng đã trở thành một biểu tượng văn hóa, một "tương tư thảo" khiến bao người phải say mê, nhớ nhung, và Tiên Lãng chính là thủ phủ khai sinh ra loại thuốc lào danh bất hư truyền ấy.

Bình Định: Thu hồi dự án Sản xuất rau an toàn VietGAP do hàng loạt sai phạm

Hữu cơ với bạn đọc 18/06/2025 10:35

Một dự án sản xuất rau an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP từng được kỳ vọng góp phần cung ứng thực phẩm sạch và phát triển nông nghiệp công nghệ cao đã vấp phải nhiều sai phạm nghiêm trọng. Tỉnh Bình Định đang tiến hành các bước thu hồi dự án nhằm lập lại trật tự kỷ cương đầu tư và xây dựng.

Bình Định: Chỉ đạo tăng cường phát triển Khu chăn nuôi tập trung Nhơn Tân

Kinh tế nông nghiệp 11/06/2025 14:06

UBND tỉnh Bình Định vừa ban hành văn bản chỉ đạo các sở, ngành và chính quyền địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển Khu chăn nuôi tập trung Nhơn Tân (thị xã An Nhơn) theo định hướng trở thành vùng chăn nuôi công nghệ cao của tỉnh.

Bình Định đề xuất tăng cường chuyến bay đêm phục vụ mùa du lịch Hè 2025

Trong nước 04/06/2025 08:29

Nhằm đáp ứng nhu cầu đi lại ngày càng tăng của du khách trong mùa du lịch cao điểm, UBND tỉnh Bình Định vừa có văn bản gửi Cục Hàng không Việt Nam và Tổng Công ty Cảng Hàng không Việt Nam đề nghị tăng cường thêm các chuyến bay đêm từ Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đến sân bay Phù Cát.

Bình Định: Tăng cường kiểm soát khai thác khoáng sản trái phép tại núi Hòn Chà

Pháp lý 04/06/2025 08:28

Trước tình trạng khai thác đá trái phép tại khu vực núi Hòn Chà (thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định) có chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp, UBND tỉnh Bình Định đã ban hành văn bản chỉ đạo các cơ quan chức năng triển khai đồng bộ các biện pháp kiểm tra, xử lý và phòng ngừa hiệu quả.

CÁC TIN BÀI KHÁC

Gỏi cá nhệch Ninh Bình: ẩm thực độc lạ đất cố đô

Cẩm nang 17/08/2025 11:13

Trong bản đồ ẩm thực phong phú của vùng đất cố đô Ninh Bình, bên cạnh những món ăn đã quá quen thuộc như thịt dê núi hay cơm cháy, có một món ăn khác mang đậm dấu ấn của sự cầu kỳ, tinh tế và độc đáo, đó chính là gỏi cá nhệch. Không chỉ là một món ăn đơn thuần, gỏi cá nhệch còn là một tác phẩm nghệ thuật ẩm thực, đòi hỏi sự tỉ mỉ của người chế biến và sự sành ăn của người thưởng thức.

Mận Hậu Mộc Châu (Sơn La): Vị ngọt lịm của cao nguyên

Cẩm nang 16/08/2025 11:02

Khi nhắc đến Mộc Châu, người ta không chỉ nhớ đến những đồi chè xanh mướt, những cánh đồng hoa cải trắng muốt hay những đàn bò sữa thong dong gặm cỏ. Mộc Châu còn được biết đến như “thủ phủ” của một loại trái cây đặc trưng, làm say lòng biết bao du khách mỗi độ hè về: mận Hậu. Đây không chỉ là một loại quả, mà còn là biểu tượng của vùng đất cao nguyên này, mang theo hương vị tinh túy của đất trời Tây Bắc, sự cần mẫn của người nông dân và những giá trị văn hóa độc đáo.

Bánh tai Phú Thọ: Món quà ẩm thực dân dã và tinh tế

Cẩm nang 15/08/2025 07:20

Trong kho tàng ẩm thực phong phú của đất Tổ Hùng Vương, có một món ăn giản dị nhưng lại in sâu trong tâm trí của mỗi người con Phú Thọ và du khách thập phương, đó chính là bánh tai. Món bánh này không chỉ là một đặc sản ẩm thực, mà còn là một phần hồn của văn hóa địa phương, gắn liền với những câu chuyện đời thường, những bữa cơm ấm cúng và tình cảm mộc mạc của người dân nơi đây. Với hình dáng độc đáo, hương vị đậm đà và cách chế biến tỉ mỉ, bánh tai Phú Thọ đã trở thành một món quà ý nghĩa, đại diện cho nét tinh tế trong ẩm thực dân dã.

Rau bò khai (rau Dạ Hiến) - Đặc sản của núi rừng phía Bắc

Cẩm nang 14/08/2025 09:27

Trong kho tàng ẩm thực phong phú của vùng núi phía Bắc, có một loại rau dại mà cái tên nghe có vẻ lạ lẫm, thậm chí “hơi nặng mùi”, nhưng lại trở thành một trong những đặc sản được săn lùng nhiều nhất: rau bò khai, hay còn được biết đến với tên gọi rau dạ hiến. Tên gọi “bò khai” xuất phát từ mùi đặc trưng của nó khi còn tươi, thoang thoảng giống mùi khai của động vật. Tuy nhiên, khi được chế biến đúng cách, mùi này hoàn toàn biến mất, nhường chỗ cho hương vị thơm ngon, độc đáo, khiến bao người phải tấm tắc khen ngợi.

Mật ong hoa Bạc hà sản phẩm độc đáo vùng cao nguyên đá Đồng Văn

Cẩm nang 13/08/2025 07:48

Thiên nhiên ban tặng cho vùng cao nguyên đá Hà Giang một thứ sản vật quý giá, độc đáo mà ít nơi nào có được: mật ong hoa bạc hà. Đây không chỉ là một món quà ẩm thực tinh túy mà còn là niềm tự hào của người dân địa phương. Với màu vàng chanh đặc trưng, hương thơm dịu nhẹ và vị ngọt thanh mát, mật ong bạc hà đã trở thành một trong những đặc sản nổi tiếng nhất của vùng đất này, thu hút du khách trong và ngoài nước.

Pẻng Phạ - "bánh trời" của người Tày Bắc Kạn

Cẩm nang 12/08/2025 10:25

Nền ẩm thực của các dân tộc thiểu số vùng núi phía Bắc Việt Nam luôn ẩn chứa những câu chuyện văn hóa đầy thú vị, và Pẻng Phạ của người Tày ở Bắc Kạn là một ví dụ điển hình. Không chỉ là một món ăn truyền thống, Pẻng Phạ còn được gọi bằng một cái tên mỹ miều, đầy thi vị: "bánh trời". Cái tên này không chỉ gợi lên hình ảnh một món bánh giản dị, mộc mạc mà còn hàm chứa một ý nghĩa tâm linh sâu sắc, gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng trời đất của người dân địa phương.

Trồng ổi Ba Cụp Kỳ Đồng: Đặc sản OCOP ở Hà Tĩnh

Cẩm nang 06/08/2025 11:37

Hà Tĩnh, mảnh đất được thiên nhiên ưu đãi với khí hậu và thổ nhưỡng đa dạng, không chỉ nổi tiếng với những cánh đồng lúa bạt ngàn hay bờ biển dài thơ mộng, mà còn là nơi sản sinh ra nhiều loại cây ăn trái đặc sản, trong đó nổi bật là giống ổi Ba Cụp Kỳ Đồng. Với hương vị đặc trưng, giòn ngọt và thơm, ổi Ba Cụp Kỳ Đồng không chỉ là một loại trái cây thông thường mà còn mang trong mình câu chuyện về sự cần cù, sáng tạo của người dân Hà Tĩnh, đặc biệt là tại vùng đất Kỳ Đồng.

Bánh nếp nhân trứng kiến - Nét ẩm thực độc đáo của người Tày

Cẩm nang 05/08/2025 14:46

Trong kho tàng ẩm thực phong phú và đầy màu sắc của các dân tộc Việt Nam, người Tày ở Tuyên Quang sở hữu một món bánh đặc biệt, khiến bất cứ ai một lần nếm thử cũng phải trầm trồ khen ngợi bởi hương vị độc đáo và sự tinh tế trong cách chế biến: Bánh nếp nhân trứng kiến. Món bánh này không chỉ là một món ăn truyền thống mà còn là biểu tượng cho sự gắn bó hài hòa giữa con người với thiên nhiên, thể hiện sự khéo léo và sáng tạo trong ẩm thực của đồng bào Tày vùng núi phía Bắc.

Cá thính Lập Thạch - Nét tinh tế ẩm thực Vĩnh Phúc

Cẩm nang 04/08/2025 15:03

Khi nhắc đến ẩm thực Vĩnh Phúc, bên cạnh những đặc sản dân dã mang đậm hương vị đồng quê, không thể không kể đến một món ăn vừa giản dị, mộc mạc nhưng lại ẩn chứa cả một nghệ thuật chế biến tinh tế và bề dày văn hóa: Cá Thính Lập Thạch. Món ăn này không chỉ là niềm tự hào của người dân Lập Thạch, Vĩnh Phúc, mà còn là một minh chứng sống động cho sự khéo léo, kiên trì của người Việt trong việc bảo quản và nâng tầm hương vị của sản vật địa phương.

Cà Gai leo Hợp Hòa (Tuyên Quang) - Vị thuốc quý

Cẩm nang 03/08/2025 14:49

Trong kho tàng y học cổ truyền phong phú của Việt Nam, có vô vàn cây thuốc quý mọc hoang dã, ẩn chứa những công dụng tuyệt vời được cha ông ta đúc kết qua bao đời. Một trong số đó phải kể đến Cà Gai Leo, đặc biệt là những cây Cà Gai Leo Hợp Hòa từ vùng đất Tuyên Quang.

Bọ xít chiên giòn - món ăn "gây nghiện" của miền Bắc

Cẩm nang 01/08/2025 13:59

Khi nhắc đến ẩm thực Việt Nam, nhiều người thường nghĩ ngay đến phở, nem rán, bún chả... Tuy nhiên, ở các vùng nông thôn, đặc biệt là các tỉnh miền núi phía Bắc, có một món ăn độc đáo, thoạt nghe có vẻ "rợn người" nhưng lại là đặc sản "gây nghiện" đối với nhiều người: Bọ xít chiên giòn. Món ăn này không chỉ là một trải nghiệm ẩm thực lạ miệng mà còn phản ánh nét văn hóa, sự sáng tạo trong việc tận dụng nguồn nguyên liệu tự nhiên của người dân địa phương.

Bò tái kiến đốt - Món ăn độc lạ ở Vĩnh Phúc

Cẩm nang 30/07/2025 10:28

Vĩnh Phúc, một tỉnh nằm ở cửa ngõ phía Tây Bắc của thủ đô Hà Nội, không chỉ được biết đến với cảnh quan thiên nhiên hữu tình như Tam Đảo, hồ Đại Lải, mà còn hấp dẫn du khách bởi nền ẩm thực đa dạng và độc đáo. Trong số đó, có một món ăn đặc biệt mà chỉ cần nghe tên đã gợi lên sự tò mò và một chút "rợn gáy": Bò tái kiến đốt. Đây không chỉ là một món ăn ngon mà còn là biểu tượng cho sự sáng tạo, khéo léo của người dân Vĩnh Phúc trong việc biến những nguyên liệu tưởng chừng như "dị" thành đặc sản hấp dẫn.

XEM THÊM