Giống cây trồng yếu tố hàng đầu nâng cao năng suất trong nông nghiệp

Nông nghiệp là trụ cột của nền kinh tế đất nước, và giống cây trồng chính là yếu tố then chốt quyết định năng suất và chất lượng nông sản. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, dịch bệnh thường xuyên xuất hiện, việc có những giống cây trồng có khả năng chống chịu tốt, thích nghi với điều kiện môi trường khắc nghiệt, đồng thời cho năng suất cao là vô cùng cấp thiết.

"Viện giống cây trồng trung ương" (hoặc các đơn vị có chức năng tương đương như Công ty Cổ phần Giống cây trồng Trung ương - VINASEED, Trung tâm Giống cây trồng Công nghệ Cao Viện Cây giống Trung ương, Trung tâm Giống cây trồng - Học viện Nông nghiệp Việt Nam, v.v.) chính là những đơn vị tiên phong trong lĩnh vực này. Họ thực hiện các nhiệm vụ cốt lõi:

Nghiên cứu và lai tạo giống mới: Đây là hoạt động trọng tâm. Các nhà khoa học tại các viện, trung tâm này tiến hành nghiên cứu sâu rộng về di truyền, chọn lọc các cá thể ưu tú, thực hiện lai tạo để tạo ra những giống cây mới mang nhiều đặc tính vượt trội. Ví dụ, họ có thể tập trung vào việc tạo ra giống lúa chịu mặn, giống ngô năng suất cao, giống cây ăn quả cho chất lượng tốt, hoặc giống cây công nghiệp có khả năng chống chịu sâu bệnh hiệu quả. Thu thập và bảo tồn nguồn gen quý: Việt Nam là một quốc gia có sự đa dạng sinh học phong phú. Việc thu thập, lưu giữ và bảo tồn các nguồn gen cây trồng bản địa, quý hiếm là nhiệm vụ chiến lược, đảm bảo nguồn vật liệu di truyền cho công tác lai tạo giống trong tương lai.

Thử nghiệm và đánh giá giống: Trước khi đưa ra thị trường, các giống cây trồng mới phải trải qua quá trình thử nghiệm và đánh giá nghiêm ngặt trên nhiều điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu khác nhau để đảm bảo tính ổn định và hiệu quả. Sản xuất và cung ứng giống: Sau khi được công nhận, các giống cây trồng sẽ được nhân giống và sản xuất trên quy mô lớn để cung ứng cho bà con nông dân trên cả nước. Việc đảm bảo chất lượng giống đầu ra là yếu tố then chốt để nông dân đạt được hiệu quả kinh tế cao.

Chuyển giao công nghệ và kỹ thuật canh tác: Không chỉ cung cấp giống, các viện và trung tâm còn đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển giao các tiến bộ khoa học kỹ thuật về canh tác, chăm sóc cây trồng, giúp nông dân nắm vững quy trình sản xuất, tối ưu hóa năng suất và chất lượng sản phẩm. Hợp tác với các tổ chức, viện nghiên cứu quốc tế giúp Việt Nam tiếp cận những công nghệ, kỹ thuật tiên tiến, trao đổi nguồn gen và kinh nghiệm trong lĩnh vực giống cây trồng.

Trong nhiều năm qua, các đơn vị nghiên cứu giống cây trồng tại Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, góp phần to lớn vào sự phát triển của nông nghiệp: Giống lúa: nước ta đã tự chủ được phần lớn giống lúa và thậm chí còn xuất khẩu giống lúa chất lượng cao ra thị trường quốc tế. Nhiều giống lúa mới được tạo ra có khả năng chịu hạn, chịu mặn, chống đổ ngã, năng suất vượt trội, giúp tăng sản lượng lúa gạo và đảm bảo an ninh lương thực quốc gia. Điển hình là các giống lúa thơm, lúa chất lượng cao được thị trường ưa chuộng.

Giống cây ăn quả: Nhiều giống cây ăn quả mới được nghiên cứu và đưa vào sản xuất, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho nông dân, như các giống xoài, nhãn, vải, bưởi, sầu riêng, v.v., có năng suất cao, chất lượng tốt và khả năng chống chịu sâu bệnh. Giống cây công nghiệp: Các giống cà phê, tiêu, cao su, chè... được cải thiện về năng suất và chất lượng, góp phần nâng cao giá trị xuất khẩu của nông sản Việt Nam. Giống rau màu: Việc lai tạo các giống rau màu có năng suất cao, khả năng chống chịu tốt, phù hợp với từng vùng miền đã giúp đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp và nâng cao thu nhập cho nông dân.

Ứng dụng công nghệ cao: Các công nghệ tiên tiến như công nghệ sinh học, công nghệ gen, nuôi cấy mô... ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong việc chọn tạo và nhân giống cây trồng, giúp rút ngắn thời gian nghiên cứu, tăng hiệu quả và tạo ra những giống cây đột phá.

Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, các đơn vị "viện giống cây trồng trung ương" và ngành nông nghiệp nói chung vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức: Biến đổi khí hậu: Mực nước biển dâng, hạn hán, lũ lụt, xâm nhập mặn ngày càng diễn biến phức tạp, đòi hỏi các giống cây trồng phải có khả năng thích nghi cao hơn. Dịch bệnh mới: Sự xuất hiện của các loại sâu bệnh hại mới, biến chủng đòi hỏi công tác nghiên cứu giống phải luôn đi trước một bước để tìm ra các giống có khả năng kháng bệnh.

Yêu cầu thị trường: Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến chất lượng, an toàn thực phẩm và các sản phẩm nông nghiệp bền vững, đặt ra yêu cầu cao hơn cho việc chọn tạo giống. Đầu tư nghiên cứu: Việc đầu tư cho nghiên cứu khoa học, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ sinh học, vẫn cần được tăng cường để tạo ra những đột phá. Phổ biến giống và kỹ thuật: Đảm bảo giống cây trồng mới và kỹ thuật canh tác tiên tiến đến được với đông đảo nông dân, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa.

Trong tương lai, các viện và trung tâm giống cây trồng sẽ tiếp tục tập trung vào: Phát triển giống cây trồng biến đổi gen (GMO) có chọn lọc và an toàn: Ứng dụng công nghệ gen để tạo ra những giống cây có đặc tính mong muốn như tăng cường dinh dưỡng, khả năng kháng sâu bệnh vượt trội, hoặc chịu đựng tốt hơn các điều kiện môi trường khắc nghiệt.

Phát triển nông nghiệp thông minh và chính xác: Ứng dụng công nghệ 4.0 vào quản lý sản xuất giống, từ khâu nghiên cứu, thử nghiệm đến sản xuất và phân phối. Xây dựng chuỗi giá trị nông sản bền vững: Đảm bảo giống tốt đi kèm với quy trình sản xuất sạch, an toàn, thân thiện với môi trường, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu. Nâng cao năng lực cán bộ khoa học: Đào tạo và thu hút đội ngũ chuyên gia giỏi, có trình độ cao để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của công tác nghiên cứu và phát triển giống.

"Viện giống cây trồng trung ương" và các tổ chức liên quan không chỉ là những đơn vị nghiên cứu đơn thuần mà còn là những "người giữ hạt giống" tương lai của nông nghiệp Việt Nam. Với vai trò tiên phong trong việc nghiên cứu, lai tạo và chuyển giao giống cây trồng, họ góp phần quan trọng vào việc đảm bảo an ninh lương thực, nâng cao chất lượng nông sản, tăng cường khả năng cạnh tranh của nông nghiệp Việt Nam trên trường quốc tế và cải thiện đời sống của hàng triệu nông dân. Sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Việt Nam sẽ tiếp tục dựa vào những nỗ lực không ngừng nghỉ của các nhà khoa học và những người làm công tác giống cây trồng./.