Ảnh minh họa

Tập trung chỉ đạo, lồng ghép nhiều nguồn lực

Theo đó, trong 5 năm qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường xác định phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số là một nhiệm vụ trọng tâm. Công tác chỉ đạo được triển khai đồng bộ, phối hợp với nhiều sở, ngành để tham mưu UBND, HĐND tỉnh ban hành văn bản điều hành, hướng dẫn và đôn đốc thực hiện. Việc lồng ghép 3 Chương trình MTQG giúp tránh chồng chéo, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững, nâng cao đời sống người dân, hoàn thiện hạ tầng nông thôn, đào tạo nghề và giải quyết việc làm.

Nhiều kết quả nổi bật

Đối với Tiểu dự án 1, Dự án 3 về phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp bền vững, hoạt động hỗ trợ khoán bảo vệ rừng được triển khai tại 9 đơn vị chủ rừng, với 9 cộng đồng và 1.383 hộ dân tộc thiểu số, tổng diện tích hơn 40.976 ha. Riêng địa bàn tỉnh Đắk Nông (cũ) có 2 Ban quản lý rừng phòng hộ thực hiện 1.771 ha, tỉnh Bình Thuận (cũ) có 7 Ban quản lý với hơn 39.205 ha.

Hoạt động hỗ trợ bảo vệ rừng giai đoạn này được thực hiện tại Đắk Nông (cũ) cho 8 cộng đồng và 12 hộ gia đình với diện tích 2.867 ha. Nhờ đó, nhiều diện tích rừng được bảo vệ tốt, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân gần rừng, góp phần giữ vững an ninh, quốc phòng.

Về giải ngân vốn, tổng kinh phí giai đoạn 2021–2025 đạt 49.769/80.678 triệu đồng, tương đương 61,7%. Trong đó, Bình Thuận (cũ) đạt 67,24%, Đắk Nông (cũ) đạt 75,98%, riêng Lâm Đồng (cũ) không giải ngân do không có đối tượng hỗ trợ.

Tiểu dự án 3, Dự án 10 về kiểm tra, giám sát, tập huấn được triển khai hiệu quả: Chi cục Kiểm lâm Đắk Nông (cũ) giải ngân 100% vốn; Chi cục Phát triển nông thôn Lâm Đồng (cũ) đạt 50% và sẽ hoàn tất trong năm 2025.

Tiểu dự án 2, Dự án 3 về hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị được phân bổ hơn 54.509 triệu đồng, giải ngân đạt 60%. Công tác này nhận được sự quan tâm lãnh đạo sát sao của Tỉnh ủy, HĐND, UBND và các tổ chức đoàn thể, đặc biệt sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết 111/2024/QH15 tháo gỡ khó khăn cho các chương trình MTQG.

Hạn chế và nguyên nhân

Báo cáo cũng chỉ rõ, nhiều hạng mục không thể triển khai như hỗ trợ khoanh nuôi tái sinh có trồng bổ sung, trồng rừng sản xuất, trồng rừng phòng hộ, trợ cấp gạo bảo vệ rừng… do vướng cơ chế hoặc diện tích phù hợp đã bị lấn chiếm. Các hoạt động lâm nghiệp sử dụng vốn sự nghiệp còn hạn chế, giải ngân thấp do đối tượng đủ điều kiện hưởng chính sách rất ít, trong khi nguồn vốn phân bổ lại lớn.

Việc vận động người dân nhận khoán gặp khó khăn vì diện tích rừng manh mún, thu nhập từ khoán thấp, trách nhiệm bảo vệ cao. Thêm vào đó, việc chi trả tiền công còn chậm, địa hình hiểm trở, tình trạng phá rừng trái phép vẫn xảy ra.

Ở lĩnh vực hỗ trợ sản xuất theo chuỗi giá trị, số lượng đối tượng và địa bàn đủ điều kiện tham gia ngày càng giảm khi nhiều xã đạt chuẩn nông thôn mới. Hộ nghèo, cận nghèo thiếu vốn đối ứng nên ngại tham gia; trong khi việc tìm doanh nghiệp, hợp tác xã đủ 70% lao động là người dân tộc thiểu số để chủ trì dự án rất khó khăn.

Đề xuất giai đoạn 2026–2030

Sở Nông nghiệp và Môi trường kiến nghị tích hợp chương trình bố trí dân cư vào Chương trình MTQG, đề xuất 19 dự án đầu tư công với tổng kinh phí hơn 1.109 tỷ đồng. Trong đó, 3 dự án cho vùng thiên tai (135 tỷ đồng), 1 dự án vùng đặc biệt khó khăn (37,5 tỷ đồng), 1 dự án vùng biên giới (170 tỷ đồng) và 14 dự án bố trí dân cư di cư tự do (767 tỷ đồng).

Về vốn sự nghiệp, Sở đề xuất hơn 25,2 tỷ đồng cho năm 2026 và 128,2 tỷ đồng cho giai đoạn 2026–2030 để hỗ trợ khoán bảo vệ rừng; 100 triệu đồng cho công tác kiểm tra, giám sát năm 2026 và 500 triệu đồng cho cả giai đoạn.

Kiến nghị chính sách và giải pháp

Sở đề nghị mở rộng đối tượng chính sách đến hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo; giảm tỷ lệ vốn đối ứng để thu hút tham gia; nghiên cứu bổ sung đối tượng là người cư trú hợp pháp tại địa phương. Đồng thời, cần đẩy mạnh tuyên truyền, đổi mới cách truyền thông để người dân hiểu rõ ý nghĩa chương trình; tổ chức tập huấn kỹ thuật, xây dựng mô hình sản xuất hiệu quả; và xây dựng cơ chế hỗ trợ sản xuất phù hợp với điều kiện thực tế.

Với định hướng này, Lâm Đồng kỳ vọng giai đoạn 2026–2030 sẽ tiếp tục phát huy kết quả đã đạt được, khắc phục hạn chế, bảo đảm Chương trình MTQG thực sự mang lại sinh kế bền vững, nâng cao đời sống và tạo động lực phát triển cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi./.