Ảnh minh họa

Ngày nay, khi nói về một cuộc "Cách mạng Xanh" mới trong nông nghiệp, chúng ta không chỉ hướng tới tăng sản lượng mà còn đặt trọng tâm vào sự bền vững, thích ứng và trách nhiệm. Và cốt lõi của cuộc cách mạng này, không nằm ở máy móc hay công nghệ tiên tiến đơn thuần, mà nằm ở sự thay đổi nhận thức - từ nông dân, nhà khoa học, nhà quản lý đến cả người tiêu dùng.

Nhận thức về tầm quan trọng của nông nghiệp và biến đổi khí hậu

Bước đầu tiên của mọi cuộc cách mạng là nhận diện vấn đề và tầm quan trọng của nó. Trong nông nghiệp, đó là nhận thức về vai trò sống còn của ngành đối với an ninh lương thực toàn cầu và sinh kế hàng tỷ người. Đồng thời, cần hiểu rõ những thách thức khổng lồ mà biến đổi khí hậu đang đặt ra: Tác động trực tiếp đến sản xuất: Hạn hán kéo dài, lũ lụt bất thường, xâm nhập mặn, thay đổi mùa vụ... tất cả đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng cây trồng, vật nuôi.

Suy thoái tài nguyên: Đất bạc màu do canh tác quá mức, nước ô nhiễm do hóa chất, mất đa dạng sinh học... là hệ quả trực tiếp của mô hình nông nghiệp thâm canh thiếu bền vững. Nông nghiệp là một phần của vấn đề và giải pháp: Nông nghiệp không chỉ chịu tác động mà còn là một trong những ngành phát thải khí nhà kính lớn. Nhận thức này thúc đẩy việc tìm kiếm các giải pháp canh tác thân thiện môi trường, giảm phát thải. Khi nhận thức đúng đắn về các vấn đề này, động lực để thay đổi mới thực sự hình thành.

Thay đổi nhận thức của Người nông dân: Từ tập quán đến tri thức

Người nông dân là chủ thể trung tâm của mọi hoạt động nông nghiệp. Nhận thức và tư duy của họ quyết định trực tiếp đến việc áp dụng các phương pháp canh tác mới: Từ "sản lượng tối đa" đến "sản lượng tối ưu và bền vững": Quan niệm cũ tập trung vào việc làm mọi cách để có năng suất cao nhất, đôi khi bất chấp hậu quả môi trường. Nhận thức mới khuyến khích cân bằng giữa năng suất và sự bền vững của đất, nước, môi trường. Họ cần hiểu rằng, việc bảo vệ tài nguyên hôm nay chính là đảm bảo năng suất cho ngày mai.

Từ "kinh nghiệm cá nhân" đến "khoa học và liên kết": Nông dân không thể mãi dựa vào kinh nghiệm truyền đời. Họ cần nhận thức rằng khoa học công nghệ là chìa khóa để giải quyết vấn đề. Điều này đòi hỏi họ phải sẵn sàng tiếp thu kiến thức mới (kỹ thuật canh tác tiên tiến, quản lý dịch bệnh tổng hợp, sử dụng phân bón hợp lý, nông nghiệp thông minh), tham gia các lớp tập huấn, và quan trọng hơn là liên kết với nhau trong các hợp tác xã, tổ đội sản xuất để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và cùng nhau tiếp cận thị trường.

Từ "người sản xuất" đến "người kinh doanh": Nông dân cần nhận thức mình không chỉ là người làm ra sản phẩm mà còn là một mắt xích trong chuỗi giá trị. Điều này thúc đẩy họ quan tâm đến chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm, mẫu mã, thương hiệu và nhu cầu của thị trường, thay vì chỉ tập trung vào bán sản phẩm thô. Để thúc đẩy sự thay đổi này, cần có các chương trình khuyến nông hiệu quả, dễ tiếp cận, minh họa được lợi ích kinh tế rõ ràng của các phương pháp bền vững.

Thay đổi nhận thức của Nhà khoa học và Nhà nghiên cứu: Từ lý thuyết đến ứng dụng thực tiễn

Vai trò của khoa học công nghệ là then chốt. Tuy nhiên, nhận thức của nhà khoa học cũng cần được điều chỉnh để phù hợp với bối cảnh mới: Từ "nghiên cứu hàn lâm" đến "nghiên cứu ứng dụng": Nhiều nghiên cứu khoa học có giá trị nhưng lại khó đưa vào thực tiễn do không phù hợp với điều kiện sản xuất của nông dân. Nhà khoa học cần thay đổi tư duy, đặt mình vào vị trí của nông dân để phát triển các công nghệ đơn giản, dễ áp dụng, chi phí hợp lý và mang lại hiệu quả rõ rệt.

Tập trung vào giải pháp thích ứng: Nghiên cứu cần ưu tiên các giống cây trồng, vật nuôi chịu hạn, chịu mặn, chống chịu sâu bệnh tốt; các mô hình canh tác tiết kiệm nước, giảm phát thải; công nghệ xử lý chất thải nông nghiệp. Tiếp cận đa ngành: Giải quyết các vấn đề phức tạp của nông nghiệp bền vững đòi hỏi sự hợp tác giữa các lĩnh vực khoa học khác nhau: nông học, sinh học, hóa học, kỹ thuật, kinh tế, xã hội học.

Thay đổi nhận thức của Nhà quản lý, hoạch định chính sách: Từ số lượng đến chất lượng và bền vững

Các nhà hoạch định chính sách có vai trò dẫn dắt và tạo môi trường thuận lợi cho cách mạng xanh. Nhận thức của họ cần chuyển dịch theo hướng: Từ "thành tích sản lượng" đến "hiệu quả và bền vững môi trường": Chính sách không nên chỉ tập trung vào việc tăng sản lượng bằng mọi giá, mà cần ưu tiên các chỉ số về chất lượng sản phẩm, hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm phát thải, và bảo vệ môi trường.

Thúc đẩy chuỗi giá trị và liên kết: Thay vì hỗ trợ riêng lẻ từng hộ nông dân, chính sách cần khuyến khích hình thành các chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ, có sự tham gia của doanh nghiệp lớn, hợp tác xã. Tạo khung pháp lý và chính sách hỗ trợ: Xây dựng các quy định rõ ràng về nông nghiệp hữu cơ, truy xuất nguồn gốc, cấp chứng nhận tiêu chuẩn. Đồng thời, có các chính sách ưu đãi về vốn, đất đai, thuế cho các doanh nghiệp, nông dân đầu tư vào nông nghiệp bền vững. Đầu tư vào hạ tầng và R&D: Chính phủ cần đầu tư mạnh vào hệ thống thủy lợi, giao thông nông thôn, đồng thời tăng cường ngân sách cho nghiên cứu và chuyển giao công nghệ phù hợp với nông nghiệp bền vững.

Thay đổi nhận thức của Người tiêu dùng: Từ "giá rẻ" đến "giá trị và trách nhiệm"

Người tiêu dùng là mắt xích cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng trong chuỗi giá trị. Nhận thức của họ ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường và định hướng sản xuất: Ưu tiên sản phẩm an toàn và có trách nhiệm: Thay vì chỉ quan tâm đến giá cả, người tiêu dùng cần ý thức hơn về chất lượng, nguồn gốc, quy trình sản xuất của thực phẩm. Sẵn sàng chi trả cao hơn cho các sản phẩm được sản xuất theo hướng bền vững (hữu cơ, VietGAP, GlobalGAP...).

Giảm lãng phí thực phẩm: Nhận thức về việc lãng phí thực phẩm không chỉ là lãng phí tiền bạc mà còn lãng phí tài nguyên và công sức của người nông dân. Tăng cường vai trò giám sát: Thông qua các kênh thông tin, người tiêu dùng có thể góp phần thúc đẩy các doanh nghiệp và nông dân sản xuất có trách nhiệm hơn.

Cuộc cách mạng xanh tiếp theo trong nông nghiệp không thể chỉ dựa vào công nghệ hay chính sách từ trên xuống. Nó phải bắt nguồn từ sự chuyển hóa sâu sắc trong nhận thức của tất cả các bên liên quan. Khi mỗi người – từ nông dân trực tiếp gieo trồng, nhà khoa học nghiên cứu, nhà quản lý ban hành chính sách đến người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm - đều ý thức được vai trò và trách nhiệm của mình đối với một nền nông nghiệp bền vững, đó mới chính là lúc cuộc cách mạng thực sự bắt đầu và mang lại những thành quả lâu dài cho hành tinh và con người. Đây là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì, hợp tác và không ngừng học hỏi, nhưng đó là con đường duy nhất để đảm bảo an ninh lương thực và môi trường cho các thế hệ tương lai./.