Nông dân Afghanistan vẫn trồng cây thuốc phiện do khó khăn trong việc chuyển đổi sang các cây trồng khác vì điều kiện thời tiết khắc nghiệt. |
Biến đổi khí hậu đã gây ra những thách thức lớn cho nông dân Afghanistan, đặc biệt là sau khi chính quyền Taliban ban hành lệnh cấm trồng cây thuốc phiện hai năm trước. Dù đã nỗ lực chuyển sang trồng các loại cây thay thế, tình trạng khô hạn và nhiệt độ tăng cao đã làm cho việc loại bỏ cây thuốc phiện trở nên khó khăn. Trong nhiều thập kỷ, nông dân ở miền Nam Afghanistan đã dựa vào cây thuốc phiện để kiếm sống trong điều kiện vùng sa mạc khô cằn. Ngay cả khi hạn hán kéo dài làm cạn kiệt các dòng sông và làm nứt nẻ các cánh đồng, cây anh túc vẫn có thể phát triển mạnh mẽ. Kể từ khi Taliban nắm quyền kiểm soát Afghanistan ba năm trước và ban hành lệnh cấm trồng cây thuốc phiện, nhiều nông dân cho biết không thể duy trì cuộc sống bằng việc trồng các loại cây thay thế như lúa mì và bông, do giá cả của những mặt hàng này đã giảm vì nguồn cung dồi dào trên thị trường.
Một số loại cây khác từng được trồng như cà tím, lựu và mơ, giờ đây trở nên khó chăm sóc và thậm chí không thể trồng trọt do điều kiện khắc nghiệt của biến đổi khí hậu. Một số nông dân đã từ bỏ việc canh tác, trong khi những người khác đang cân nhắc quay trở lại trồng cây thuốc phiện. Nếu chính quyền Taliban không thể thực hiện thành công quá trình chuyển đổi từ cây anh túc sang các loại cây trồng khác, tác động có thể lan rộng ra ngoài biên giới Afghanistan. Trước khi Taliban tiếp quản, Afghanistan là nước xuất khẩu thuốc phiện lớn nhất thế giới, chiếm hơn 80% nguồn cung toàn cầu theo Liên hợp quốc. Những thách thức do biến đổi khí hậu đặt ra đòi hỏi các biện pháp hỗ trợ và giải pháp bền vững để giúp nông dân thích nghi và duy trì cuộc sống mà không phải dựa vào cây thuốc phiện.
Sự sụt giảm nguồn thu từ canh tác nông nghiệp đặc biệt rõ rệt ở miền Nam Afghanistan, nơi khoảng 2/3 số cây thuốc phiện của nước này được trồng trước lệnh cấm. Trong khi nhiệt độ trung bình hàng năm ở Afghanistan đã tăng tới 1,8 độ C trong nửa thế kỷ qua, gấp đôi mức tăng trung bình toàn cầu, xu hướng này thậm chí còn nghiêm trọng hơn ở miền Nam, nơi nhiệt độ đã tăng tới 2,4 độ C. Sự gia tăng nhiệt độ này đã tạo ra những điều kiện khắc nghiệt cho nông nghiệp, làm cho việc trồng các loại cây trồng thay thế trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Những biến đổi này không chỉ ảnh hưởng đến cây trồng hàng năm mà còn tác động mạnh đến các loại cây ăn trái, vốn từng có khả năng chống chịu các đợt nắng nóng nhờ bộ rễ sâu.
Mực nước ngầm ở lưu vực sông Helmand đã giảm trung bình 2,6m từ năm 2003 đến năm 2021, gây khó khăn cho nông dân trong việc duy trì các loại cây trồng cần nước nhiều. Nhiều mô hình khí hậu dự đoán tình trạng này sẽ ngày càng tồi tệ hơn trong những thập kỷ tới, với lượng mưa vào mùa Đông - đặc biệt quan trọng đối với nông dân - sẽ giảm đáng kể ở miền Nam. Sự suy giảm lượng mưa kết hợp với tình trạng khô hạn ngày càng nghiêm trọng đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu nước và khó khăn trong canh tác. Những điều kiện này đẩy nông dân vào tình thế khó khăn, nhiều người buộc phải từ bỏ việc canh tác hoặc cân nhắc quay trở lại trồng cây thuốc phiện như một biện pháp cứu cánh cuối cùng để duy trì cuộc sống. Nếu không có các biện pháp hỗ trợ kịp thời và giải pháp bền vững, nỗ lực chuyển đổi nông nghiệp sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng.
Trong những năm gần đây, hạn hán kéo dài đã làm tăng độ mặn trong đất, khiến nông dân Afghanistan gặp khó khăn trong việc trồng trọt. Mưa, vốn giúp cuốn trôi muối khỏi ruộng, đã trở nên khan hiếm, làm đất trở nên mặn đến mức nông dân chỉ có thể trồng lúa mì và lúa mạch, những loại cây có khả năng chịu mặn tương đối nhưng chỉ đem lại thu nhập ít ỏi. Một số nông dân đã cố gắng vận chuyển nước ngọt để rửa sạch muối, sau đó trồng lựu với hy vọng thu được giá trị kinh tế cao hơn, nhưng kết quả cũng không mấy khả quan. Tại một trang trại thử nghiệm ở Kandahar, chính quyền Afghanistan đã bắt đầu thử nghiệm khả năng chịu nhiệt của cây lựu từ nhiều năm trước, xem đây là lựa chọn thay thế phù hợp vì rễ cây sâu không dễ bị khô hạn. Tuy nhiên, cây lựu vẫn kém phát triển ở những vùng sa mạc có độ mặn cao.
Thu nhập của nông dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Năm ngoái, hình ảnh vệ tinh cho thấy sản lượng thuốc phiện đã giảm 99,9% ở Helmand và gần 90% ở Kandahar, những nơi từng là trung tâm trồng thuốc phiện. Tại các tỉnh phía Nam Afghanistan, các quan chức lo ngại về lượng lúa mì và bông sẽ tung ra thị trường. Ngay cả trước vụ thu hoạch, tình trạng dư thừa đã khiến giá cả giảm mạnh. Haji Wazir, 55 tuổi, một nông dân, chia sẻ: “Khi trồng cây anh túc, việc đó mang lại lợi nhuận gấp 5 lần và dễ dàng hơn nhiều. Bây giờ, chúng tôi thậm chí không thể trang trải chi phí cho cuộc sống.” Sự suy giảm nguồn thu từ canh tác đã đẩy nông dân vào tình thế khó khăn, nhiều người phải đối mặt với nguy cơ mất kế sinh nhai trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt.
Dấu hiệu bất mãn với lệnh cấm cũng đang gia tăng ở nhiều nơi khác tại Afghanistan. Tháng trước, các cuộc đụng độ đã nổ ra giữa dân làng trồng thuốc phiện và lực lượng an ninh. Theo Văn phòng Liên hợp quốc về Ma túy và Tội phạm, việc trồng cây thuốc phiện ở tỉnh Badakhshan chỉ giảm khoảng 56% từ năm 2021 đến năm ngoái, cho thấy sự kháng cự vẫn tồn tại trong cộng đồng nông dân.
Để tìm kiếm giải pháp thay thế, Hayatullah Rohani, người đứng đầu cơ quan phòng chống ma túy ở Herat, thành phố lớn thứ hai của Afghanistan, cho biết ông hy vọng công nghiệp hóa có thể thay thế nguồn thu từ việc trồng thuốc phiện. Herat hiện là một trung tâm công nghiệp, và Rohani muốn xây dựng thêm hàng trăm nhà máy tại đây nhằm tạo ra các cơ hội kinh tế mới. Các quan chức Afghanistan ước tính hơn 10% dân số đã sử dụng ma túy khi Taliban lên nắm quyền cách đây 3 năm. Mặc dù không có số liệu gần đây, nhưng dường như số người sử dụng ma túy trên đường phố Kabul, Herat và các thành phố khác đã giảm đáng kể, với hàng ngàn người bị buộc phải vào các trung tâm phục hồi chức năng.