Do mưa lũ, tỉnh Cao Bằng có hơn 2.300 ha lúa bị ngập và cuốn trôi, trên 2.600 ha hoa màu, 500 ha cây trồng hàng năm bị vùi lấp, hư hỏng.

“Nhà chỉ còn cái khung…”

Để hiểu hết sự tàn khốc của trận lũ kép lịch sử này, chúng tôi tìm về xóm Nà Tẻng, xã Hoà An. Nơi đây được xem là một trong những "rốn lũ" nặng nề nhất. Nước đã rút nhiều ngày, nhưng không khí vẫn đặc quánh mùi ẩm mốc, mùi bùn non và mùi của những cây lúa đang thối rữa ngoài đồng. Khắp nơi là cảnh tan hoang, xơ xác.

Chúng tôi gặp bà Đàm Thị Hiệp khi bà đang cố gắng lật lại mấy thanh gỗ còn sót lại từ cái chuồng lợn đã bị lũ cuốn phăng. Đôi mắt trũng sâu, thâm quầng vì nhiều đêm mất ngủ, bà Hiệp nhìn ra thửa ruộng trước nhà, nơi đáng lẽ cây lúa đang vào kỳ trổ bông, giờ chỉ còn là một bãi bùn lầy lội, lác đác mấy gốc rạ trơ trọi. “Năm nay trời không thương người. Trận bão số 10 đã ngập một lần, nước còn chưa kịp rút hết thì bão số 11 lại ập vào. Lũ chồng lũ, dân chúng tôi không kịp trở tay”. Giọng bà Hiệp trầm xuống

Gia đình bà Hiệp có gần 4.000 m² đất sản xuất đều nằm ở vùng trũng ven sông. Bà kể, trận lũ đầu, nước ngập lúa còn hy vọng cứu được. Nhưng trận lũ sau, nước dâng cao, toàn bộ diện tích lúa đang trổ đòng bị ngập sâu nhiều ngày, thối rữa, mất trắng hoàn toàn. Nhưng nỗi đau không chỉ dừng lại ngoài đồng, cơn lũ quét đã ngập sâu ngôi nhà kiên cố của bà. “Lũ về nhanh quá, gia đình chỉ kịp chạy thoát thân. Toàn bộ tài sản trong nhà, từ tivi, tủ lạnh, đồ điện, đến gà vịt, lợn… trôi hết. Tường rào, chuồng trại sập. Nhà chỉ còn cái khung”. Bà Hiệp nghẹn ngào.

Chỉ tay vào đống đổ nát, bà nhẩm tính, thiệt hại của gia đình ước tính hơn 200 triệu đồng. Cả một năm lao động vất vả, bao nhiêu của cải tích góp, giờ chỉ còn là con số không. “Lúa thì không hồi phục được nữa rồi. So với mọi năm, chỉ mất ít rau màu. Nhưng hai trận này thì nguy kịch quá. Giờ không biết trông vào đâu nữa”. Bà Hiệp nói, giọng lạc đi.

Hơn 1.000 m2 lúa của bà Đàm Thị Hiệp, xóm Nà Tẻng, xã Hòa An đang trổ đòng bị ngập sâu trong nhiều ngày.

Câu chuyện của bà Hiệp là bức tranh thu nhỏ của hàng trăm hộ dân khác ở xã Hoà An. Bà Chu Phương Thanh, Phó Chủ tịch UBND xã Hoà An đưa chúng tôi đi một vòng quanh xã mà lòng trĩu nặng. Xã Hoà An có trên 314 ha lúa và hoa màu bị ngập úng, hư hỏng, tập trung chủ yếu ở các xóm: Nà Tẻng, Mã Quan, Nà Mè. Nhiều diện tích mất trắng. Hệ thống giao thông, thủy lợi nội đồng bị sạt lở nghiêm trọng. “Tổng thiệt hại toàn xã Hoà An ước tính 50 tỷ đồng, riêng xóm Nà Tẻng, gần như 100% hộ dân làm nông nghiệp bị thiệt hại. Toàn xóm có hơn 38 ha lúa, ngô, cây ăn quả, rau màu bị nhấn chìm. Nhiều nhà cửa, chuồng trại cũng bị hư hỏng, tổng giá trị riêng cái xóm này đã hơn 2 tỷ đồng”. Bà Thanh nói.

Nhìn rộng ra toàn tỉnh Cao Bằng, con số còn khủng khiếp hơn. Cả tỉnh có hơn 2.300 ha lúa bị ngập, trên 2.600 ha hoa màu, 500 ha cây trồng hàng năm và hàng trăm ha cây ăn quả, cây lâu năm bị vùi lấp, hư hỏng. Một vụ mùa gần như đã mất trắng.

Công nhân Công ty TNHH một thành viên Thủy nông tỉnh Cao Bằng khẩn trương tu sửa, khôi phục Trạm bơm Cao Bình, phường Thục Phán.

Dồn sức khôi phục hệ thống tưới tiêu

Giữa khung cảnh tang thương, người dân không chỉ dồn sức để cứu lúa, cứu hoa màu, mà còn cứu lấy "mạch máu" của toàn bộ hệ thống các công trình thủy nông. Hoàn lưu bão số 11 đã làm hư hỏng nhiều công trình thủy nông của tỉnh. Ông Trần Đức Minh, Phó Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Thủy nông Cao Bằng, hơn ai hết, sau cơn lũ, ông gần như không ngủ, điện thoại lúc nào cũng nóng ran vì các cuộc gọi báo cáo tình hình. “Thiệt hại nặng nề quá, mưa lớn làm 17/19 hồ chứa nước của Công ty quản lý vượt tràn, nguy cơ mất an toàn hiện hữu. Bốn trạm bơm lớn: Cao Bình, Bản Ngần, Sông Bằng, Pác Rằng bị ngập sâu, toàn bộ máy móc, thiết bị điện hư hỏng nặng. Lũ lên nhanh, vượt mọi dự báo, Công ty đã có phương án di dời thiết bị lên sàn chống lũ nhưng không kịp”. Ông Minh kể.

Toàn tỉnh Cao Bằng có hơn 2 km kênh mương bị đất đá, cây cối vùi lấp, làm tắc nghẽn dòng chảy. Năm hồ chứa bị sạt trượt mái đập, nhiều tràn xả lũ bị thấm nước có nguy cơ vỡ bất cứ lúc nào. Đường vào các hồ chứa bị sạt lở nghiêm trọng, có nơi khối lượng đất đá lên tới 600 m³. Tổng thiệt hại của riêng Công ty ước hơn 9 tỷ đồng. Ngay khi con nước lũ chững lại, Công ty đã huy động toàn bộ nhân lực, máy móc, khẩn trương khắc phục sự cố. “Ngay sau khi mưa bão kết thúc, Công ty đã chia các tổ công tác xuống từng địa bàn, đến các trạm bơm nạo vét bùn đất, lau chùi, sấy khô, bảo dưỡng và thay thế thiết bị, máy móc”. Ông Minh cho biết.

Các đội kỹ thuật được bố trí bám trực 24/24 tại cơ sở. Ở các tuyến kênh mương, công nhân được huy động tối đa để dọn dẹp cây cối, khơi thông dòng chảy. “Khối lượng vùi lấp quá lớn, Công ty phải dồn nhân lực làm ngày làm đêm. Phải có nước cho dân dọn dẹp, khôi phục sản xuất và chuẩn bị cho vụ sau. Cùng với đó, công nhân phải duy tu, bảo dưỡng lại toàn bộ hệ thống vận hành”. Ông Minh tiếp lời.

Công nhân Công ty TNHH một thành viên Thủy nông tỉnh Cao Bằng nạo vét kênh mương khẩn trương đưa nước vào đồng ruộng khôi phục sản xuất.

“Xanh nhà hơn già đồng”

Khi các công trình thủy lợi đang được khẩn trương sửa chữa, một câu hỏi lớn được đặt ra: Phải làm gì với những diện tích cây trồng bị hư hại? Cứu hay bỏ? Cứu thì cứu thế nào, bỏ thì trồng lại cây gì? Hàng nghìn nông dân đang hoang mang.

Lúc này, vai trò của các cán bộ nông nghiệp là rất quan trọng. Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cao Bằng đã ban hành các văn bản chỉ đạo, cử cán bộ xuống cơ sở. Chúng tôi gặp bà Đoàn Thị Thuấn, Quyền Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt Cao Bằng vừa đi kiểm tra các xã bị ngập lụt về cho hay, giờ phải chạy đua với thời gian. Với những ruộng lúa bị ngập, đổ ngã nhưng còn cứu được, bà con phải nhanh chóng khơi thông dòng chảy, dùng máy bơm rút nước ra thật nhanh, không để ngập úng lâu. Những ruộng lúa gần chín, phải thực hiện ngay phương châm “xanh nhà hơn già đồng”, trời hửng nắng phải gặt ngay, gặt đến đâu hay đến đó.

Với những diện tích không thể cứu vãn, bà Thuấn đưa ra giải pháp quyết liệt: “Bà con tranh thủ thời tiết thuận lợi, vệ sinh đồng ruộng ngay. Làm đất lại để chuyển đổi sang cây trồng vụ đông. Tùy điều kiện từng nơi có thể trồng khoai lang, khoai tây, thuốc lá nguyên liệu hoặc các loại rau ngắn ngày. Phải lấy ngắn nuôi dài, bù đắp lại phần nào thiệt hại”.

Các cán bộ kỹ thuật cũng được cử đi cơ sở hướng dẫn người dân khôi phục sản xuất. Với ruộng rau màu bị ngập, phải phun thuốc phòng trừ nấm lở cổ rễ, bón thêm phân khi trời nắng để cây nhanh phục hồi. Với những cây lâu năm, cây ăn quả bị long gốc, phải dựng lại, vun đất, tỉa cành hỏng, bón phân hữu cơ để cây phục hồi.

Tại Tổ dân phố Hòa Chung 2, phường Tân Giang, những mảnh vườn trồng rau ven sông vốn là nguồn thu nhập chính của nhiều gia đình, giờ chỉ còn là bãi bùn. Bà Đào Thị Hiền cố gắng cào lớp bùn dày đặc ra khỏi mảnh vườn hơn 700 m² của mình. Mảnh vườn này, mọi ngày cho bà vài chục bó rau, thu nhập 100 - 200 nghìn đồng. Bà Hiền rầu rĩ “Bùn vẫn còn ngập đến lưng ống chân, giờ không biết làm gì để mà thu hoạch nữa, chỉ biết ra dọn dẹp cây que, rác rưởi trôi vào vườn thôi”. Bà Nông Thị Hậy cùng khu dân cư với bà Hiền cũng loay hoay với mảnh vườn của mình cho biết “Phải trồng lại ngay thôi. Tôi chọn gieo giống cải ngọt, chỉ khoảng 20 ngày là cho thu hoạch”.

Ngay sau khi nước rút, lãnh đạo UBND xã Hòa An cũng đã hành động cùng người dân khôi phục lại sau lũ. Bà Chu Phương Thanh, Phó Chủ tịch UBND xã Hoà An cho biết “Chính quyền xã huy động toàn bộ lực lượng, các xóm không bị thiệt hại đến giúp các xóm bị thiệt hại. Ưu tiên hàng đầu là vệ sinh nhà cửa, quét dọn đường làng ngõ xóm. Với sản xuất nông nghiệp, xã chỉ đạo cày ải, lên luống những khu ruộng đã rút nước để trồng ngay các loại rau ngắn ngày”.

Cơn lũ đã đi qua, trên những cánh đồng lấm lem bùn đất, trong những ngôi nhà tan hoang, ý chí của con người vẫn không bị nhấn chìm. Cùng với nội lực của chính mình vượt qua khó khăn, người dân rất cần sự hỗ trợ thiết thực và cần một điểm tựa, một niềm tin từ sự đồng hành của các ngành, các cấp chính quyền để nhanh chóng khôi phục lại sản xuất, ổn định cuộc sống.