Hội nghị "Xây dựng hoàn thiện quy ước Bảo vệ phát triển rừng gắn với sử dụng tiền dịch vụ môi trường rừng của cộng đồng” tại Tổ dân phố Na Lu, Mộc Châu, Sơn La

Chỉ tính riêng năm 2024 vừa qua tổng nguồn thu từ tiền dịch vụ môi trường rừng đã đạt trên 260 tỷ đồng vượt 107% kế hoạch. Số tiền này sau đó phân bổ, chi trả cho hơn 40.000 chủ rừng bao gồm các tổ chức, chủ rừng, cộng đồng, cá nhân đang trực tiếp quản lý gần 560 nghìn ha rừng đủ điều kiện chi trả. Đây chính là nguồn tài chính bền vững, tạo thu nhập ổn định cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Quan trọng hơn đây là nguồn động viên lớn đối với những hộ dân vốn bao năm gắn bó với rừng.

Tất nhiên bài toán đặt ra ở khâu thực thi trong công tác chi trả tiền dịch vụ môi trường rừng. Làm sao để nguồn tiền này đến đúng người, đúng việc, đúng đối tượng và phát huy được tối ta hiệu quả sử dụng. Từ những bất cập thực tiễn, ngày 19 tháng 11 năm 2021 UBND tỉnh Sơn La đã ban hành kế hoạch số 273 với nội dung chính là nhân rộng mô hình, quy chế quản lý và sử dụng tiền dịch vụ môi trường rừng. Thay vì áp đặt từ trên xuống thì nay người dân trong các cộng đồng thôn bản tự chủ động bàn bạc rồi đưa ra các phương án, xây dựng hương ước, quy ước vừa đảm bảo các quy định chung của nhà nước vừa bám sát với thực tiễn cơ sở.

Bà Ngô Thị Trung Thành (Trưởng chi nhánh khu vực 3- Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Sơn La phát biểu tại hội nghị

Thời gian gần đây Chi nhánh khu vực 3 thuộc Quỹ bảo vệ và Phát triển rừng Sơn La đã kết hợp với các thôn bản, tổ dân phố trên địa bàn đang tập trung xây dựng quy ước “Bảo vệ và Phát triển rừng gắn với sử dụng tiền dịch vụ môi trường rừng của cộng đồng” trong giai đoạn mới. Nhắc đến bản Na Lun, đây là 1 trong những thôn bản tiêu biểu, là điểm sáng trong công tác sử dụng hiệu quả nguồn tiền dịch vụ môi trường rừng.

Ông Vì Văn Hạnh - Tổ trưởng Tổ dân phố Na Lun phát biểu tại Hội nghị

Tổ dân phố Na Lun có 187 hộ, trong đó có 1 chủ rừng là cộng đồng và 64 chủ rừng là hộ gia đình. Bắt đầu từ năm 2012, bản được chi trả tiền dịch vụ môi trường rừng.Từ đó đến nay, diện tích, chất lượng rừng liên tục được tăng lên, hiện nay ở bản không còn đất trống, đồi trọc, theo đó, số tiền dịch vụ môi trường rừng được chi trả cũng tăng lên theo từng năm.

Hơn 10 năm qua, trung bình mỗi năm, cộng đồng bản được chi trả từ 300-400 triệu đồng tiền dịch vụ môi trường rừng. Việc sử dụng đều họp dân công khai và đưa vào hương ước, quy ước của bản, gắn với công tác bảo vệ rừng và xây dựng nông thôn mới.

Đặc biệt, từ năm 2018 đến nay, sau khi quy chế quản lý bảo vệ rừng, quản lý sử dụng tiền dịch vụ môi trường rừng của tổ dân phố được phê duyệt, việc sử dụng thường xuyên có sự kiểm tra, giám sát của Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng và chính quyền địa phương.

Nhà văn hóa - Một trong những công trình được xây dựng từ sự đóng góp của tiền dịch vụ môi trường rừng Tại Na Lun, nguồn tiền còn dịch vụ môi trường rừng còn sử dụng để xây cầu dân sinh Đường giao thông nội đồng cũng phần lớn được xây dựng từ nguồn tiền dịch vụ môi trường rừng

Điểm nổi bật trong việc sử dụng hiệu quả tiền dịch vụ môi trường rừng ở Na Lun là năm 2022, Na Lun đã góp 360 triệu đồng cùng với số tiền hỗ trợ của nhà nước để xây dựng được 1 nhà văn hóa quy mô, kiên cố với đầy đủ thiết bị phục vụ sinh hoạt cộng đồng.

Bước sang năm 2023 Tổ dân phố Na Lun tiếp tục sử dụng nguồn tiền dịch vụ môi trường rừng để đầu tư cây cầu dân sinh qua suối ra khu sản xuất và nối với quốc lộ 37. Trước đây chỉ xe máy đi được đã được khởi công xây dựng thành cầu bê tông, với tổng mức đầu tư 2,3 tỷ đồng; trong đó, nhà nước hỗ trợ 2 tỷ đồng, bản trích từ nguồn dịch vụ môi trường rừng 260 triệu đồng.

Người dân bản Na Lun chăm chú nghiên cứu dự thảo quy ước, hương ước mới

Bên cạnh đó, mỗi năm Tổ dân phố Na Lun chi hàng trăm triệu đồng xây dựng, tu sửa hệ thống đường nội bản, liên bản, công trình thủy lợi phục vụ sản xuất. Đến nay, toàn bộ các tuyến đường nội bản đã được bê tông hóa; 3,2 km đường nội đồng được đổ bê tông và rải cấp phối, hệ thống kênh mương nội đồng được kiên cố, bảo đảm nước tưới phục vụ sản xuất; bản đã lắp đặt gần 2 km đường điện chiếu sáng, tổng kinh phí gần 85 triệu đồng đều trích từ tiền được chi trả dịch vụ MTR.

Đặc biệt, trên địa bàn vừa có doanh nghiệp liên doanh với Hàn Quốc triển khai dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, quy mô 1,5 ha trồng dâu tây, rau sạch trong nhà kính. Doanh nghiệp vừa tổ chức tập huấn kỹ thuật, tạo điều kiện cho bà con tham gia sản xuất và giúp bản khai thác tiềm năng, lợi thế phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Bên cạnh đó, Na Lun đã thành lập nhóm phụ nữ tiết kiệm và dành 70 triệu đồng từ nguồn dịch vụ môi trường rừng để cho các thành viên vay phát triển kinh tế.

Hầu hết người dân đều tán thành với bản dự thẻo quy chế, hương ước mới trong việc quản lý, sử dụng nguồn tiền dịch vụ môi trường rừng

Ngày 10 tháng 12 năm 2025 theo chỉ đạo của Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Sơn La, các cán bộ, nhân viên thuộc chi nhánh khu vực 3 đã tổ chức Hội nghị: “Xây dựng hoàn thiện quy ước Bảo vệ phát triển rừng gắn với sử dụng tiền dịch vụ môi trường rừng của cộng đồng”. Đây là Hội nghị nhằm tập trung thống nhất ý kiến của các thành viên trong cộng đồng thôn bản để xây dựng, điều chỉnh quy ước hương ước cũ trên tình thần minh bạch, bám sát thực tiễn:

Những người "đầu tàu" đang nghiên cứu để có những ý kiên đóng góp

Ông Vì Văn Hạnh ( Tổ trưởng Tổ dân phố Na Lun) chia sẻ: “Hiện nay bản Na Lun đang xây dựng dự thảo cho quy ước trong việc sử dụng tiền dịch vụ môi trường rừng. Trong đó sẽ trích 20% cho các công tác như tuần tra bảo vệ rừng; trồng rừng; tham gia phòng cháy, chữa cháy rừng... Trích 50% dành cho việc xây dựng, duy tuy, các công trình như nhà văn hóa; đường giao thông; đường nội đồng; kênh mương thủy lợi... Trích 15% cho các hoạt động xã hội như ma chay, cưới hỏi, động viên chiến sĩ lên đường nhập ngũ... 15% còn lại dành cho các chi phí phát sinh...”.

Mỗi một hộ dân khi đến tham gia Hội nghị đều được phát 1 quyển dự thảo quy chế, để nghiên cứu và đưa ra những ý kiến đóng góp

Bà Ngô Thị Thu Thành (Trưởng chi nhánh khu vực 3- Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Sơn La) cho biết: “Qua quá trình kiểm tra việc quản lý sử dụng nguồn tiền dịch vụ môi trường rừng của tổ dân phố Na Lun trong những năm qua chúng tôi thấy họ sử dụng rất hiệu quả, đúng mục đích. Họ chủ yếu dành nguồn tiền xây dựng các công trình phúc lợi và chi phí cho các hoạt động bảo vệ, phòng cháy chữa cháy rừng, thậm chí còn đầu tư để trồng rừng.

Từ năm 2013 đến nay, cộng đồng Tổ dân phố Na Lun luôn là điểm sáng trong công tác sử dụng tiền dịch vụ môi trường rừng. Việc xây dựng quy chế, hương ước trong gia đoạn mới nhằm tiếp tục động viên, khích lệ và giám sát người dân sử dụng nguồn tiền dịch vụ môi trường rừng thiết thực hơn, hiệu quả hơn. Tất nhiên nguồn tiền là của bà con dân bản được hưởng lợi, nhưng việc sử dụng nguồn tiền đó như thế nào cũng cần phải theo theo 1 quy định cụ thể”.

Ngay trước cổng nhà văn hóa Tổ dân phố Na Lun là những cánh rừng được người dân gìn giữ, bảo vệ

Từ năm 2021 đến năm 2024 vừa qua trên địa bàn tỉnh Sơn La đã có gần 3.000 tỷ đồng tiền dịch vụ môi trường rừng đã được các, chủ rừng, cộng đồng thôn bản sử dụng đúng mục đích, hiệu quả theo chính các quy chế cho cộng đồng đặt ra.

Từ việc trao quyền tự quyết cho người dân đến việc áp dụng quy chế trong chi trả tiền dịch vụ môi trường rừng, câu chuyện của Sơn La đã cho thấy dòng tiền dịch vụ môi trường rừng không chỉ góp phần lớn trong các chương trình mục tiêu quốc gia, thay đổi bộ mặt nông thôn miền núi và còn nhân lên ý thức trách gìn giữ bảo vệ rừng.