"Phân bón giả" hoành hành

Có thể nói, vấn nạn hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ đang là một trong những vấn đề không chỉ đau đầu các cơ quan quản lý nhà nước mà còn là vấn đề nhức nhối của toàn xã hội.

Nhìn chung, các đối tượng buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, trong thị trường nội địa hoạt động có tính tổ chức chặt chẽ, theo đường dây, trên địa bàn rộng, liên tuyến, liên tỉnh, xuyên quốc gia; phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, thường xuyên thay đổi, gây khó khăn trong việc phát hiện hành vi vi phạm; hoạt động trên các nền tảng ứng dụng thương mại điện tử, công ty chuyển phát nhanh, dịch vụ bưu chính ngày càng phát triển nên việc xác minh, truy tìm, đấu tranh, xử lý gặp nhiều khó khăn.

Lực lượng công an kiểm tra kho chứa hàng nghìn tấn phân bón giả, kém chất lượng do Trần Văn Huân làm chủ (Ảnh: Công an Hòa Bình).

Ngày 3/6/2025, lãnh đạo Công an tỉnh Hòa Bình cho biết, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh đã phát hiện kiểm tra, tạm giữ, đồng thời khởi tố, tạm giam Trần Văn Huân (năm sinh 1984, trú tại huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam) là Giám đốc Chi nhánh Minh Bảo An Hòa Bình về tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là phân bón”.

Khám xét địa điểm sản xuất tại thôn Phú Bình, xã Phú Nghĩa, huyện Lạc Thủy (tỉnh Hòa Bình), Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu, môi trường (PC03) cùng các lực lượng đã thu giữ trên 248 tấn phân bón giả, kém chất lượng; 300 tấn phân bón có chữ Trung Quốc, không có tem nhãn phụ, không có hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc, xuất xứ hợp pháp.

Bên cạnh đó, Công an tỉnh Hòa Bình phát hiện hơn 450 tấn nguyên liệu làm phân bón giả; 98.133 bao bì gồm 19 loại sản phẩm của nhiều cơ sở xuất xuất phân bón và máy móc, phương tiện sản xuất, đóng bao bì phân bón giả; thu giữ 70 tấn phân bón giả trên xe đầu kéo theo sơ mi rơ moóc tải chở container đang trên đường chở đi tiêu thụ.

Tại cơ quan Công an, bước đầu đối tượng Trần Văn Huân khai nhận, từ tháng 12/2024 cho đến khi bị bắt (ngày 31/5), đối tượng đã chỉ đạo sản xuất, bán ra thị trường các tỉnh miền Bắc, miền Trung hàng nghìn tấn phân bón giả, kém chất lượng.

Bên trong nhà xưởng sản xuất phân bón giả của Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ XNK An Phúc Khang, chi nhánh Trảng Bom. (ẢNH: Công an Đồng Nai)

Trước đó, ngày 29/5/2025, Công an tỉnh Đồng Nai cho biết, Cơ quan CSĐT đang tạm giữ hình sự Mai Xuân Tưởng (33 tuổi), Mai Văn Đức (31 tuổi, em ruột của Tưởng - cùng ở Ninh Bình) và Quảng Tấn Hưng (32 tuổi, ở TP.HCM) để điều tra về hành vi sản xuất, buôn bán phân bón giả. Ngày 26.5, Phòng Cảnh sát kinh tế Công an tỉnh Đồng Nai kiểm tra Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ XNK An Phúc Khang (gọi tắt là Công ty An Phúc Khang - trụ sở chính tại TP.Dĩ An, Bình Dương; chi nhánh tại ấp Lộ Đức, xã Hố Nai 3, H.Trảng Bom, Đồng Nai) do Mai Xuân Tưởng làm giám đốc.

Tại thời điểm kiểm tra, lực lượng công an phát hiện các công nhân đang sang chiết, đóng gói sản phẩm phân bón hữu cơ, dạng viên nén (có nguồn gốc xuất xứ Hàn Quốc) sang bao bì khác có hình con dơi màu đỏ mang nhãn hiệu "Organic Ferlitizer - 100% Organic Materials; 25kg; Made In Belgium", dán nhãn phụ tiếng Việt thể hiện: Phân bón hữu Cơ Organic Kimangi Nine (tên sản phẩm: Organic Kimangi Nine; định lượng: 25 kg/bao; xuất xứ: Belgium); đơn vị nhập khẩu và phân phối Công ty An Phúc Khang.

Ngoài ra, lực lượng công an còn phát hiện trong nhà xưởng có thêm 6 loại phân bón thành phẩm được sản xuất với thủ đoạn trên đang chờ bán ra thị trường tiêu thụ.

Tang vật thu giữ gần 62 tấn phân bón đã thành phẩm, 11.500 bao phân trên bao bì ghi chữ Hàn Quốc màu xanh và vàng, có tổng trọng lượng 230 tấn phân nguyên liệu, 260.000 vỏ bao cùng nhiều tang vật có liên quan khác.

Làm việc với cơ quan công an, Tưởng khai nhận đã chỉ đạo Hưng (kế toán của công ty) có nhiệm vụ tổng hợp số liệu phân bón cần làm giả; chỉ đạo Đức điều hành việc sang chiết, đóng gói phân bón giả.

Cảnh sát kinh tế Đắk Lắk phá “đại án” phân bón giả liên tỉnh.

Đặc biệt, ngày 22/1/2025, Phòng Cảnh sát kinh tế, Công an tỉnh Đắk Lắk đã khởi tố vụ án hình sự về sản xuất, buôn bán hàng giả là phân bón với quy mô lớn nhất từ trước đến nay.

Đồng thời, Cơ quan điều tra đã khởi tố bị can và bắt tạm giam 4 đối tượng về tội sản xuất, buôn bán hàng giả là phân bón.

Các đối tượng gồm: Nguyễn Thị Cẩm My (SN 1984, trú Bình Định), Tổng Giám đốc Cty CP thương mại phân bón Nam Dương; Bùi Minh Chánh (SN 1983, trú TP Hồ Chí Minh), Tổng Giám đốc Cty CP tập đoàn phân bón Quốc tế Hoa Kỳ- VINA; Võ Thị Hồng Nhung (SN 1992, trú Bình Định), Kế toán tổng hợp, Cty CP thương mại phân bón Nam Dương; Nguyễn Dương Thịnh (SN 1989, trú Bình Định), Kế toán kho, Cty CP thương mại phân bón Nam Dương.

Các đối tượng khai nhận, để tối ưu chi phí và gia tăng lợi nhuận trong bối cảnh giá nguyên liệu Kali tăng cao, họ đã điều chỉnh công thức sản xuất phân bón NPK, giảm hàm lượng Kali và thay bằng các chất liệu rẻ tiền như Amon bột, SA và cao lanh.

Một số sản phẩm được sản xuất có hàm lượng Kali rất thấp hoặc thậm chí không chứa Kali nhưng vẫn được quảng cáo như phân bón chất lượng cao.

Ngoài hai công ty chính, cặp đôi này còn lập thêm 7 công ty khác nhằm che đậy hoạt động phi pháp và mở rộng mạng lưới tiêu thụ, bao gồm: Công ty Cổ phần Tập đoàn Phân bón MONACO, Công ty Cổ phần Tập đoàn Phân bón AGIUM-CANADA, Công ty Cổ phần Tập đoàn Phân bón UKRAINE, Công ty Cổ phần Tập đoàn Phân bón Ngọc Thiên Kim, Công ty Cổ phần Tập đoàn Phân bón Quốc tế Hòa Kỳ-SRV, Công ty Cổ phần Tập đoàn Phân bón Quốc tế ISRAEL-CHEMICAL, Công ty Cổ phần Tập đoàn Phân bón Chín Con Rồng.

Các công ty này được sử dụng để quảng cáo và phân phối phân bón giả tại nhiều tỉnh, thành phố lớn như Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum, Khánh Hòa, TP. Hồ Chí Minh...

Từ công tác nắm tình hình, cơ quan chức năng đã tiến hành khám xét khẩn cấp tại các địa điểm kinh doanh và phát hiện khối lượng lớn tang vật, gồm: 1.408 tấn phân bón giả, hơn 4.000 tấn nguyên liệu sản xuất, 463.662 bao bì cùng nhiều tài liệu, thiết bị liên quan.

Đáng chú ý, chỉ trong năm 2023, nhóm đối tượng đã sản xuất và tiêu thụ hơn 13.000 tấn phân bón giả; năm 2024, con số này tăng lên 16.000 tấn. Riêng 8 ngày đầu năm 2025, họ đã “tuồn” ra thị trường thêm 501 tấn phân bón giả.

Cần giải pháp xử lý đồng bộ

Đại tướng Lương Tam Quang - Bộ trưởng Công an phát biểu tại hội nghị. (Ảnh: Bộ Công an) Ngày 3/6, Bộ Công an đã tổ chức hội nghị giao ban đánh giá tình hình, kết quả công tác tháng 5/2025, triển khai công tác tháng 6/2025. Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Công an Lương Tam Quang chỉ đạo, tiếp tục đẩy mạnh các cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm, vi phạm pháp luật liên quan đến sử dụng công nghệ cao, lợi dụng không gian mạng; đấu tranh, xử lý tội phạm sản xuất, buôn bán hàng giả, buôn lậu, gian lận thương mại xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Bộ trưởng Công an Lương Tam Quang cũng chỉ đạo tổng rà soát đấu tranh xử lý tội phạm, vi phạm pháp luật về môi trường, vi phạm trong lĩnh vực an toàn thực phẩm.

Vấn nạn "thực phẩm bẩn": Thực tiễn và giải pháp Hiện nay, thực phẩm bẩn là một trong những "thủ phạm" được cho là liên quan đến tỷ lệ người bị ung thư ngày càng ...

Những sản phẩm kém chất lượng này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất cây trồng mà còn gây ra những hệ lụy về môi trường, khiến nông dân chịu thiệt hại nặng nề. Đặc biệt, nhiều sản phẩm nổi tiếng đã bị làm giả, bao gồm cả những dòng phân bón sinh học chất lượng cao.

Do nhận thức thức của dân nhiều nơi đặc biệt là nông dân vùng sâu, vùng xa còn hạn chế, không phân biệt được phân tích thật, phân tích giả, phân tích chất lượng kém. Thêm vào đó là tâm lý giá rẻ hoặc quá tin tưởng vào những lời quảng cáo, giới thiệu sản phẩm của các sản phẩm sản xuất kinh doanh phân bón phân bón, thuốc bảo vệ thực vật nên vẫn mua phải hàng giả, hàng nhái, chất lượng.

Cơ sở sản xuất phân bón giả, không đảm bảo chất lượng thường sử dụng tâm lý ham lợi nhuận của một số đại lý lý với chiết khấu rất cao nên đại lý vì nhuận đã lợi tiếp tay cho hành vi sản xuất, tiêu thụ phân bón giả, phân bón không đảm bảo chất lượng và hướng dẫn bà nông dân mua các sản phẩm này.

Việc tuyên truyền, hướng dẫn cách thức nhận phân bón, thuốc bảo vệ thực vật giả, chất lượng kém, cũng như phương pháp thủ thuật đoạn tội phạm cho bà con nông dân chưa thực sự hiệu quả.

Công tác quản lý nhà nước, phát hiện, xử lý vi phạm về hoạt động sản xuất, kinh doanh phân bón và dược phẩm bảo vệ vật chất lúc này, có nơi chưa thực sự hiệu quả, vẫn tồn tại tại các cơ sở sản xuất phân tích trái phép với diện tích rộng, cùng máy móc, thiết bị lớn, không đảm bảo về các điều kiện sản xuất, môi trường; một số doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh phân bón không đúng với nội dung được phép cung cấp nhưng chưa được phát hiện kịp thời... dẫn đến hậu quả xảy ra là phân tích, thuốc bảo vệ thực vật, không đảm bảo chất lượng đã được bán ra thị trường với số lượng lớn cho người nông dân tiêu thụ.

“Để có chế tài liên quan đến xử lý phân bón giả, hành lang pháp lý đã tương đối đầy đủ, gồm: Nghị định số 55/2018/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phân bón; Nghị định 84/2019/NĐ-CP quy định về quản lý phân bón; Nghị định số 98/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Cả ba Nghị định này đã bao trùm đầy đủ hành vi, chế tài xử phạt, thẩm quyền xử phạt đối với hành vi buôn bán, sản xuất hàng giả, hàng cấm.

Mặc dù hành lang pháp lý đã đầy đủ, song tình trạng sản xuất phân bón giả, kém chất lượng vẫn còn trên thị trường vì bản chất các đối tượng có thủ đoạn rất tinh vi.

Theo ông Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch Hội phân bón Việt Nam, cho biết, trải qua nhiều năm, danh mục các loại phân bón được phép sản xuất ngày càng tăng lên. Do đó, số lượng chủng loại phân bón ngày nay rất nhiều. Các cơ quan nhà nước cũng rất khó quản lý. Thực tế, trong danh mục các loại phân bón có những loại ngày nay không còn sử dụng đến. Việc loại trừ các loại phân bón này ra khỏi danh mục cần được đẩy nhanh.

Bên cạnh đó, hàng chục triệu hộ nông dân sử dụng phân bón chủ yếu thông qua đại lý. Đến mùa thì nông dân ra đại lý hoặc là mua, hoặc là ứng cả "một rổ" vật tư, có phân bón, có thuốc trừ sâu. Số người được trực tiếp tiếp cận với nhà máy không nhiều. Như vậy, đại lý dễ thao túng hàng giả hàng kém chất lượng. Vì lợi nhuận, các đại lý sẵn sàng tiếp tay cho hàng giả ra thị trường. Còn người nông dân thiệt thòi bởi vì thiếu thông tin, khi thấy giá cả và phương thức phù hợp thì mua.

Theo ông Nguyễn Trí Ngọc, các cơ quan quản lý nhà nước cũng cần tập trung xử lý câu chuyện phân bón giả không chỉ từ đầu nguồn sản xuất, mà còn từ hệ thống phân phối các đại lý. Chế tài xử phạt nên điều chỉnh theo hướng tăng nặng để cho các đối tượng làm giả sợ. Địa phương phải làm mạnh công tác thanh tra, kiểm tra.

“Ở khâu cấp giấy phép kinh doanh phân bón, Cục Bảo vệ thực vật đã kiểm soát rất chặt, thậm chí đi xuống tận nơi để kiểm tra chứ không chỉ quyết định dựa trên tài liệu. Tuy nhiên, tôi cho rằng vẫn cần đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra thì mới phát hiện được những yếu tố bất cập nảy sinh trong suốt quá trình sản xuất kinh doanh. Công tác thanh tra, kiểm tra phải mang tính thời vụ, bởi vì đó là đặc điểm của sản xuất nông nghiệp. Chính thời vụ là lúc mà phân bón giả và các vật tư giả dễ trà trộn”, ông Nguyễn Trí Ngọc nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, khi mua, bà con cần tránh loại phân bón không tan, bị vón cục hoặc chảy nước, nên ưu tiên lựa chọn các loại phân bón của các doanh nghiệp lớn, uy tín trên thị trường.

Ngoài việc trang bị các kiến thức giúp bà con phân biệt được phân bón thật – giả hay kém chất lượng, thì các cơ quan chức năng cần có chế tài mạnh tay, quyết liệt hơn nữa để ngăn chặn tình trạng sản xuất phân bón giả, kém chất lượng.

Về phía người sử dụng, khi mua nên ghi chép lại các thông tin trên bao bì phân bón, thậm chí giữ lại mẫu bao bì và phân bón để làm "vật chứng" khi có sự cố xảy ra. Trường hợp cần thiết nên chủ động liên hệ trực tiếp với doanh nghiệp sản xuất hoặc đại lý phân phối hoặc báo lại cho các cơ quan chức năng như cơ quan Cục Quản lý thị trường, Thanh tra nông nghiệp.

Bên cạnh đó, triển khai tuyên truyền, phổ biến kiến ​​thức đến nông dân thông qua đa dạng nhiều hình thức như phối hợp với Hội Nông dân, Hội Khuyến nông, Đoàn Thanh niên tổ chức huấn luyện, phổ biến kiến ​​thức cho bà con nông dân; Thông qua các cơ quan truyền thông, báo chí có trụ sở đóng trên địa bàn tỉnh xây dựng các chương trình, trang web chuyên nghiệp, tin bài, đăng tải rộng rãi trên các phương tiện điện tử, mạng internet, để giúp người dân tiếp tục, nâng cao nhận thức về luật pháp trong phân vùng, thuốc bảo vệ vât, cảnh báo, nhận biết các phương thức, thủ thuật sản xuất, buôn bán phân bón, thuốc bảo mật, chỉ ra các dấu nhận biết phân bón, thuốc bảo vệ thực vật giả để người dân phòng tránh, đồng thời khuyến khích người dân báo tin đến cơ quan chức năng khi phát hiện các cơ sở sản xuất, buôn bán phân bón, thuốc bảo vệ thực vật có dấu hiệu vi phạm pháp luật.