Chất thải y tế nguy hại là chất thải y tế chứa yếu tố nguy hại cho sức khỏe con người và môi trường như dễ lây nhiễm, gây ngộ độc, phóng xạ, dễ cháy, dễ nổ, dễ ăn mòn hoặc có đặc tính nguy hại khác nếu những chất thải này không được tiêu hủy hoàn toàn. (Ảnh Internet)

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực, công tác quản lý rác thải y tế ở Việt Nam vẫn còn tồn tại nhiều bất cập. Hệ thống xử lý còn hạn chế: Theo báo cáo của Bộ Y tế, chỉ khoảng 1/3 số bệnh viện tuyến huyện có hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn. Nhiều cơ sở y tế nhỏ, phòng khám tư nhân chưa thực hiện đúng quy trình xử lý, thậm chí xả thẳng ra môi trường.

Thiếu tuân thủ quy trình phân loại: Mặc dù các quy định về phân loại rác thải đã được ban hành, nhưng thực tế cho thấy tỷ lệ phân loại đúng tại nguồn còn thấp. Nhiều cơ sở y tế vẫn trộn lẫn chất thải nguy hại (như kim tiêm, bông băng dính máu) với rác thải sinh hoạt, gây khó khăn cho khâu xử lý sau này. Thiếu kiến thức và ý thức: Một số cán bộ y tế và người dân chưa nắm rõ hoặc chưa ý thức được tầm quan trọng của việc phân loại và xử lý rác thải y tế đúng cách. Điều này làm tăng nguy cơ lây nhiễm và ô nhiễm.

Rác thải y tế, đặc biệt là rác thải nguy hại, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho cả con người và môi trường. Đặc biệt tác hại đến sức khỏe con người. Lây nhiễm bệnh truyền nhiễm: Rác thải y tế chứa mầm bệnh như vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng... Việc tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với rác thải này có thể gây lây nhiễm các bệnh nguy hiểm như HIV, viêm gan B, lao, bạch hầu. Kim tiêm và các vật sắc nhọn dính máu là nguồn lây nhiễm cực kỳ nguy hiểm.

Nhiễm độc hóa chất và phóng xạ: Các hóa chất độc hại (thủy ngân, chì, cadmium), dược phẩm hết hạn và chất phóng xạ từ các thiết bị y tế có thể gây ra nhiều bệnh lý nghiêm trọng như ung thư, tổn thương gan, thận, hệ thần kinh và các vấn đề về di truyền. Gây tổn thương vật lý: Các vật sắc nhọn như kim tiêm, dao mổ, ống thủy tinh có thể đâm, cắt vào da thịt, gây tổn thương và nhiễm trùng cho nhân viên y tế, người thu gom rác và cộng đồng.

- Tác hại đến môi trường: Ô nhiễm đất và nước: Rác thải y tế khi chôn lấp hoặc xử lý không đúng cách có thể thấm các chất độc hại vào đất và nguồn nước ngầm. Nước thải y tế chưa qua xử lý chứa nhiều mầm bệnh và hóa chất độc hại, khi xả ra sông, hồ sẽ gây ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy sinh và nguồn nước sinh hoạt của cộng đồng.

Ô nhiễm không khí: Việc đốt rác thải y tế không đúng quy trình, ở nhiệt độ thấp sẽ sinh ra các chất khí độc cực kỳ nguy hiểm như dioxin và furan, góp phần gây hiệu ứng nhà kính và các bệnh về hô hấp cho người dân sống xung quanh. Ảnh hưởng đến động vật và hệ sinh thái: Các chất độc hại trong rác thải y tế khi xâm nhập vào môi trường sẽ tích tụ trong chuỗi thức ăn, đe dọa sự sống của động vật và làm suy thoái hệ sinh thái tự nhiên.

Để giải quyết vấn đề rác thải y tế, cần có sự phối hợp đồng bộ và quyết liệt từ nhiều bên liên quan. Nâng cao nhận thức và đào tạo. Tăng cường tập huấn: Các cơ sở y tế cần thường xuyên tổ chức các buổi tập huấn, đào tạo cho toàn bộ nhân viên, từ bác sĩ, y tá đến hộ lý, về quy trình phân loại, thu gom và xử lý rác thải y tế theo đúng quy định. Tuyên truyền cho bệnh nhân: Cần có các bảng hướng dẫn, tờ rơi hoặc video tuyên truyền tại các bệnh viện, phòng khám để người bệnh và người nhà hiểu và tuân thủ việc bỏ rác đúng nơi quy định.

Hoàn thiện hệ thống quản lý và xử lý. Phân loại tại nguồn: Đây là bước quan trọng nhất. Cần trang bị đầy đủ các loại thùng rác riêng biệt với màu sắc và biểu tượng rõ ràng cho từng loại chất thải (nguy hại lây nhiễm, nguy hại không lây nhiễm, tái chế, thông thường).

Đầu tư công nghệ xử lý hiện đại: Cần khuyến khích và đầu tư vào các công nghệ xử lý rác thải y tế tiên tiến, thân thiện với môi trường như hấp tiệt trùng, khử khuẩn bằng sóng vi ba (lò vi sóng). Các công nghệ này giúp tiêu diệt mầm bệnh hiệu quả mà không phát sinh khí thải độc hại. Xây dựng mô hình xử lý tập trung: Thay vì mỗi cơ sở tự xử lý, cần xây dựng các khu xử lý rác thải y tế tập trung theo cụm địa lý, sử dụng công nghệ cao để đảm bảo xử lý triệt để và kiểm soát chặt chẽ. Giám sát và kiểm tra định kỳ: Các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc tuân thủ các quy định về quản lý rác thải y tế tại các cơ sở y tế. Áp dụng các chế tài xử phạt nghiêm minh đối với các trường hợp vi phạm.

- Hợp tác và chính sách: Hợp tác công - tư: Khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân tham gia vào lĩnh vực thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải y tế, áp dụng các công nghệ hiện đại. Xây dựng chính sách ưu đãi: Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ, ưu đãi về thuế, vốn vay cho các cơ sở y tế và doanh nghiệp đầu tư vào hệ thống xử lý rác thải y tế đạt chuẩn. Nghiên cứu và tái chế: Hỗ trợ nghiên cứu để tìm ra các phương pháp tái chế an toàn và hiệu quả các loại rác thải y tế có thể tái chế, như một số loại nhựa hoặc kim loại, nhằm giảm thiểu lượng chất thải ra môi trường./.