Đến ngày 1/8/2025, bệnh dịch tả lợn châu Phi xảy ra tại 55/56 xã, phường của tỉnh Cao Bằng, tiêu hủy 30.320 con, với trên 1.510 tấn.

Tại xã Trường Hà, chúng tôi đã tìm đến nhà bà Dương Thị Cáo, xóm Sóc Giang. Ở tuổi gần 80, lưng đã còng, đôi mắt trũng sâu hằn lên những nếp nhăn của năm tháng cơ cực, bà Cáo vẫn là lao động chính trong gia đình. Con gái bà mắc bệnh nan y, nằm một chỗ. Gia đình vừa mới thoát nghèo năm ngoái, cuộc sống vẫn còn muôn vàn thiếu thốn.

Đầu năm 2025, niềm vui đến với gia đình bà khi được nhà nước hỗ trợ 5 con lợn giống. Cùng với 2 con lợn nái sẵn có, được bà Cáo chăm sóc rất cẩn thận. "Nhìn đàn lợn khoẻ mạnh, lớn nhanh, tôi nghĩ chỉ 4-5 tháng nữa thôi, đàn lợn xuất chuồng, gia đình sẽ có món tiền để mua cái tivi mới thay cho cái cũ xem cứ chập chờn, rồi mua thêm cái giường cho con gái nằm đỡ đau lưng”. Bà Cáo kể, giọng lạc đi.

Rồi bà đưa tay quyệt dòng nước mắt trên gò má chực trào ra từ đôi mắt mờ đục "Hôm đó, con lợn nái bỏ ăn, nằm bệt một chỗ. Toàn thân con lợn tím tái. Tôi lo lắm vội đi gọi cán bộ thú y xã, nhưng không kịp. Chỉ vài ngày sau, cả đàn 7 con cứ lừ đừ rồi lăn ra chết”. Hơn 200 kg lợn hơi, cả vốn liếng và công sức của bà trong suốt 4 tháng trời, đã phải đem đi tiêu hủy.

Đến nay DTLCP đã bùng phát trên diện rộng tại 55/56 xã, phường trên địa bàn tỉnh Cao Bằng. Theo thống kê của tỉnh Cao Bằng từ đầu năm đến hết tháng 7, Toàn tỉnh có 30.320 con lợn đã chết và bị tiêu hủy do nhiễm DTLCP, với tổng trọng lượng hơn 1.510 tấn. Hiện nay, toàn tỉnh còn 54 xã, phường chưa qua 21 ngày, trừ xã Khánh Xuân 155 ngày không phát sinh ca bệnh. Có 32/56 xã, phường ban hành quyết định công bố dịch.

Xã Bảo Lạc ( Cao Bằng) bùng phát 10 ổ dịch, tiêu hủy 175 con lợn.

Tại xã Bảo Lạc, một trong những điểm nóng của dịch, ông Hồ Đình Toàn, Chủ tịch UBND xã cho biết "Tính đến ngày 1/8, xã Bảo Lạc có 10 ổ dịch, tiêu hủy 175 con lợn. Dịch lây lan quá nhanh, bà con không kịp trở tay. Con lợn với người dân tộc thiểu số ở đây không chỉ là tài sản, nó còn là sổ tiết kiệm, là nguồn để lo cho con cái ăn học, để trang trải khi nhà có công có việc”.

Trên địa bàn xã Bảo Lâm, nơi vùng sâu vùng xa, DLTCP cũng gây thiệt hại nặng nề. Ông Ma Thế Trung, Chủ tịch xã Bảo Lâm chia sẻ “Chỉ tính từ đầu tháng 7 đến đầu tháng 8, trên địa bàn xã đã có143 hộ ở 5 xóm có 769 con lợn mắc bệnh DTLCP phải tiêu huỷ”.

Theo bà Mã Thị Trà My, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cao Bằng, DTLCP thường bùng phát nhanh là do, đặc thù của Cao Bằng chăn nuôi nhỏ lẻ, phân tán. Hầu như hộ gia đình nào cũng nuôi một vài con lợn, chuồng trại đơn sơ, không đảm bảo an toàn sinh học. Người dân có thói quen sử dụng ăn thừa để cho lợn ăn mà chưa qua xử lý nhiệt, đây là nguồn lây bệnh cực kỳ nguy hiểm. Bên cạnh đó, khi có dịch xảy ra không báo ngay cho chính quyền địa phương hoặc ngành chức năng để xử lý, khống chế dịch kịp thời, thậm chí còn giết mổ những con lợn nhiễm bệnh và bán ra thị trường, đã làm virus, nguồn bệnh nhanh chóng phát tán diện rộng. Trong khi đó, địa bàn các xã chủ yếu vùng sâu, vùng xa, địa hình phức tạp, đội ngũ cán bộ thú y cơ sở mỏng, có địa bàn còn chưa có cans bộ đúng chuyên ngành. Việc kiểm soát từng ổ dịch, từng hộ gia đình là một khó khăn rất lớn.

Một nguyên nhân khác cũng rất quan trọng, đó là dù đã có vắc-xin phòng DTLCP, nhưng tỷ lệ tiêm phòng ở Cao Bằng còn rất thấp. "Ngay từ đầu năm, số hộ dân đăng ký nhu cầu tiêm vắc-xin chỉ chiếm khoảng 1/3 tổng đàn trong diện tiêm. Đến khi dịch bùng phát mạnh, việc chuẩn bị vắc-xin để tiêm bao vây không còn kịp. Lúc này tiêm chỉ còn là giải pháp tình thế, hiệu quả không thể đạt 100%”. Bà My cho biết thêm.

Tính đến hết tháng 7, toàn tỉnh mới tiêm được trên 75.300 liều vắc-xin, chỉ đạt gần 31% tổng đàn. Con số này là quá thấp để tạo ra "hàng rào" an toàn miễn dịch cộng đồng nhằm ngăn chặn virus.

Tỉnh Cao Bằng đã cấp 4.500 lít hóa chất và 19.500 liều vac xin cho các xã thực hiện tiêm phòng và phun khử trùng tiêu độc.

Trước tình hình DTLCP bùng phát, tỉnh Cao Bằng huy động cả hệ thống chính trị tập trung dồn lực vào chống, dập dịch. Ông Hoàng Văn Thạch, Phó Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo quyết liệt "Các địa phương phải huy động tổng lực từ các lực lượng dân quân, công an, tổ chức đoàn thể... vào công tác chống dịch. Tuyệt đối không được giấu dịch, không được lơ là. Xã nào, phường nào để dịch lây lan rộng do thiếu trách nhiệm, người đứng đầu phải chịu kỷ luật”.

Hàng loạt biện pháp cấp bách được triển khai. Các chốt kiểm dịch được lập thường trực 24/24 trên một số trục đường chính. Các tổ công tác đặc biệt được thành lập, trực tiếp xuống những "điểm nóng" để hướng dẫn, đôn đốc công tác chống dịch. Hàng ngàn lít hóa chất, hàng chục ngàn liều vắc-xin được cấp tốc chuyển về cơ sở.

Xã Nguyên Bình có tới 557 con lợn nhiễm dịch bị tiêu huỷ, tổng trọng lượng 31.408 kg, bà Hoàng Thị Hòa, Chủ tịch UBND xã cho biết, xã huy động toàn bộ lực lượng tham gia chống dịch. Cán bộ được phân công phụ trách từng xóm, đi từng ngõ, gõ từng nhà để tuyên truyền, vận động người dân. Mạng lưới truyền thanh của xã tập trung tuyên truyền các thông điệp phòng chống dịch bằng cả tiếng phổ thông và tiếng dân tộc.

Những đội phản ứng nhanh đến từng hộ ở các địa phương có lợn nhiễm bệnh, lợn chết, tiến hành lấy mẫu, phun khử trùng và hướng dẫn người dân xử lý tiêu hủy theo đúng quy trình. Anh Nông Văn Tuấn, cán bộ Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp xã Bảo Lâm chia sẻ "Có những ngày chúng tôi từ sáng sớm đến tối đi bộ cả chục cây số đường rừng mới đến được một vài hộ dân. Đến nơi, thấy đàn lợn cả chục con của người dân đã chết, chuồng trại trống trơn, mình vẫn phải xử lý đúng quy trình, song cũng thấu hiểu, chia sẻ với những thiệt hại do dịch bệnh gây ra đối với họ”.

Công tác chống DTLCP đang được các cấp, ngành tỉnh Cao Bằng tập trung triển khai quyết liệt. Để phòng chống dịch hiệu quả thì công tác tuyên truyền phải đi trước một bước để mỗi người dân nâng cao ý thức tự bảo vệ đàn vật nuôi của chính mình là quan trọng. Bên cạnh đó, vai trò, trách nhiệm của cấp uỷ, chính quyền địa phương và người đứng đầu phải thực sự vào cuộc, sâu sát, lãnh đạo, chỉ đạo triển khai quyết liệt, chủ động khống chế kịp thời dịch bệnh. Và vấn đề có tính lâu dài, bền vững thì mấu chốt là phải thay đổi phương thức chăn nuôi nhỏ lẻ, tự phát không còn phù hợp để hường tới hình thành các vùng, cơ sở chăn nuôi an toàn dịch bệnh, với sự đầu tư đồng bộ về cơ chế, chính sách, nguồn lực và cả tư duy của người chăn nuôi.