Thứ bảy 15/02/2025 13:08Thứ bảy 15/02/2025 13:08 Hotline: 0326.050.977Hotline: 0326.050.977 Email: toasoan@tapchihuucovietnam.vnEmail: [email protected]

Tag

Kể chuyện năm Tỵ

Bộ ba Duy Tân Quảng Nam và năm Ất Tỵ

Tăng
aa
Giảm
Chia sẻ Facebook
Bình luận
In bài viết
Cuộc nam du mùa xuân năm Ất Tỵ (1905) của “bộ ba Duy tân Quảng Nam” với một bài thi và một bài phú ở trường thi Bình Định được xem như là “tiếng nổ lớn với âm hưởng lâu dài”…

Mùa xuân năm Ất Tỵ, khi công việc Duy tân ở Quảng Nam tạm đi vào nền nếp, ba lãnh tụ của phong trào gồm Phan Châu Trinh, Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Kháng thực hiện chuyến nam du. “Cả ba lên đường như các chàng Lưu Bị, Quan Vũ, Trương Phi sau khi kết nghĩa Đào Viên”, dẫn theo cuốn “Phong trào Duy tân” của Nguyễn Văn Xuân. Chuyến đi được cố học giả Nguyễn Văn Xuân diễn tả một cách đầy hình tượng: “Thiếu mấy con ngựa và thanh kiếm để chúng ta viết nên một tập truyện lịch sử hay những trang kiếm hiệp”. Với mục đích rất rõ ràng “Mang tư tưởng dân quyền, duy tân, đã thức tỉnh được một số sĩ phu và đã có được một lực lượng khá mạnh ở tỉnh nhà” để “đi đánh trống, dộng chuông nơi xứ người”, nhằm mở rộng phong trào.

Bộ ba Duy Tân Quảng Nam và năm Ất Tỵ
Cụ Phan Chu Trinh.

Đoàn “kiếm hiệp tân thời” đã dừng lại ở Bình Định. Nhân kỳ khảo hạch để chuẩn bị cho khoa thi Hương vào năm sau, ba “kiếm khách” đã vào “quậy” trường thi. Phan Châu Trinh làm bài thơ “Chí thành thông thánh”, Huỳnh Thúc Kháng và Trần Quý Cáp làm bài phú “Lương ngọc danh sơn”. Cả hai bài đều lấy tên là Đào Mộng Giác (Đào là một họ lớn của Bình Định, còn Mộng Giác là “tỉnh mộng”). Nộp bài xong, những chàng Đào Mộng Giác nhanh chóng vào Phú Yên vì sản phẩm của họ “là một gậy đánh ngang đầu” để “thức tỉnh đám sĩ phu cứ mê say chui đầu vào cái học khoa cử làm hại nước ta đã lâu, ngày nay đã thành đồ bỏ”…

Hơn nửa thế kỷ sau, đọc lại bài thi và bài phú đó có người còn “thấy rung động đến tận đáy hồn” với những câu như: “Giang sơn vô lệ khốc anh hùng/Vạn dân nô lệ cường quyền hạ”, hay “Một lời như khóc như than/Thôi còn Lương Ngọc, Danh Sơn làm gì?”. Đám quan lại của Bình Định “sửng sốt, hãi hùng” nhưng cũng chỉ còn biết “một mặt đệ quyển ấy ra triều đình Huế, một mặt cho nã tên Đào Mộng Giác và bắt một số học trò trong tộc Đào thuộc tỉnh Bình Định là tộc của Đào Tấn để tra hỏi”.

Ở Bình Định lúc ấy, có một người biết Đào Mộng Giác là ai nhưng lại giả vờ không biết. Đó chính là quan đốc học Hồ Trung Lượng. Ông người làng An Dưỡng, huyện Duy Xuyên, phủ Điện Bàn, đỗ tiến sĩ khoa Nhâm Thìn 1892. Năm đó Đốc học Lượng có tang nên không tham gia kỳ khảo hạch. Quan đốc học người Quảng biết rất rõ giọng lưỡi của các đại khoa đồng hương vốn từ sớm đã bài xích khoa cử, đề xướng dân quyền, nhưng ông im lặng và mong cho họ mau đi khỏi địa phận trách nhiệm của mình càng xa càng tốt. Quan đốc học nghĩ mình không có đủ chí khí để làm được việc lớn như họ thì ít ra cũng phải biết im lặng đứng về phía họ.

Bộ ba Duy Tân Quảng Nam và năm Ất Tỵ
Cụ Trần Quý Cáp.

Rời Phú Yên, đoàn “kiếm khách” lại tiếp tục cuộc nam du. Lúc qua Nha Trang được tin chiến hạm Nga đậu tại Cam Ranh, bèn giả trang khách buôn, thuê thuyền đánh cá, mua trứng gà cùng trái cây các thứ để lên thuyền Nga xem rất khoái. Giữa tháng 5, ba ông tới Bình Thuận. Vừa đến nơi, Phan Châu Trinh bị ốm, còn Huỳnh Thúc Kháng và Trần Quý Cáp đi tìm người đồng thanh khí bàn việc phát triển phong trào. Một tháng sau, Trần, Huỳnh về lại Quảng Nam để cùng các thân hào bằng hữu chung vốn lập thương cuộc tại Phố (Hội An - Faifoo), lập trường học, nông hội, trồng quế...

Phan Châu Trinh ở lại Phan Thiết một mình, lập Thơ xã, tham gia diễn thuyết để phổ biến tư tưởng mới về dân quyền, chủ xướng hội “Thanh niên thể dục” là tiền thân của trường Dục Thanh sau này… Định đi tiếp vào Nam kỳ để vận động phong trào nhưng không thành, tháng 9.1905 Phan Châu Trinh quay về. Trên đường về, ông còn tiếp tục dừng lại nhiều nơi để vận động cho phong trào. Ông thuyết phục được một viên quản đạo ở Phan Rang, môt viên tri huyện ở Bình Định, một viên bố chánh hưu trí ở Quảng Ngãi ủng hộ phong trào và sau này đi theo, thậm chí đã chết cho phong trào…

Bộ ba Duy Tân Quảng Nam và năm Ất Tỵ
Cụ Huỳnh Thúc Kháng.

Đánh giá về cuộc nam du của Phan Châu Trinh và các đồng chí, Châu Hải Kỳ đã viết: “Nhờ cụ Phan Châu Trinh chủ xướng, khuyến khích giáo dục, công thương hội mà phong trào truyền bá canh tân, mở mang thương nghiệp, chấn hưng công nghệ đã được khởi phát và thực hiện tại Bình Thuận sớm hơn ở Bắc phần và Nam phần”.

Tháng chạp, sau khi về Quảng Nam, nghe tin Phan Bội Châu từ Nhật Bản về, Phan Châu Trinh lại tìm gặp Tiểu La Nguyễn Thành và Trần Quý Cáp để bàn chuyện ra Bắc. Rồi “kiếm khách” Phan Châu Trinh lại lên đường bắc du, lần này “hiệp sĩ” Ông Ích Đường tháp tùng. Hai thầy trò ra Hà Nội gặp Đào Nguyên Phổ, Lương Văn Can, Võ Hoành, Nguyễn Quyền...; vào Nghệ Tĩnh gặp Ngô Đức Kế, Lê Văn Huân rồi lên Yên Thế gặp Hoàng Hoa Thám, trước khi xuống tàu sang Nhật Bản. Trong năm Ất Tỵ (1905), hạt giống Duy tân Quảng Nam đã được gieo mầm từ Nam ra Bắc, vì vậy được xem là năm “bản lề” của phong trào Duy tân Quảng Nam. Đón xuân Ất Tỵ 2025 này, nhắc chuyện xuân Ất Tỵ xưa như một nén hương tưởng nhớ những “người muôn năm cũ” mà hồn như còn phảng phất đâu đây./.

Bài liên quan

CÁC TIN BÀI KHÁC

Hải Phòng: Nông dân tích cực gieo cấy lúa hoàn thành vụ Xuân 2025

Hải Phòng: Nông dân tích cực gieo cấy lúa hoàn thành vụ Xuân 2025

Sau kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán, nông dân trên khắp địa bàn TP.Hải Phòng khẩn trương bắt tay vào gieo cấy lúa vụ Xuân 2025. Toàn TP.Hải Phòng dự kiến gieo cấy 27.260 ha lúa phấn đấu một mùa bội thu.
Quảng Ninh: TX Quảng Yên trở thành thành phố thứ 6 vào năm 2025

Quảng Ninh: TX Quảng Yên trở thành thành phố thứ 6 vào năm 2025

Theo lộ trình đến năm 2025 TX Quảng Yên trở thành thành phố thứ 6 của tỉnh Quảng Ninh. Hiện nay Quảng Ninh có 5 thành phố gồm: Hạ Long, Uông Bí, Đông Triều, Cẩm Phả, Móng Cái, TP Đông Triều.
Cao Bằng: Hoàn thành giao nhận quân đảm bảo chất lượng cao, an toàn

Cao Bằng: Hoàn thành giao nhận quân đảm bảo chất lượng cao, an toàn

Sáng 13/2/2025, 10 huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh Cao Bằng đã đồng loạt tổ chức Lễ giao nhận quân năm 2025.
Phó Bí thư Tỉnh ủy Kon Tum khảo sát các điểm du lịch của huyện Tu Mơ Rông

Phó Bí thư Tỉnh ủy Kon Tum khảo sát các điểm du lịch của huyện Tu Mơ Rông

Ngày 13/2, ông Nguyễn Đức Tuy, Phó Bí thư Tỉnh ủy Kon Tum cùng đoàn công tác đã trực tiếp khảo sát các điểm du lịch trên địa bàn huyện Tu Mơ Rông và làm việc với địa phương về các giải pháp nâng tầm du lịch, giúp người dân thoát nghèo.
Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk thăm, tặng quà công nhân có hoàn cảnh khó khăn tại huyện Krông Pắc

Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk thăm, tặng quà công nhân có hoàn cảnh khó khăn tại huyện Krông Pắc

Nhân dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ năm 2025, sáng 13/2, Đoàn công tác tỉnh Đắk Lắk do ông Nguyễn Đình Trung, Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk làm trưởng đoàn, đã đến thăm, tặng quà công nhân, người lao động đang làm việc tại Công ty cổ phần KD Green Fram thuộc xã Vụ Bổn, huyện Krông Pắc nhân dịp đầu Xuân Ất Tỵ 2025.
Đặc sắc những vần thơ Xuân giữa lòng Đà Nẵng

Đặc sắc những vần thơ Xuân giữa lòng Đà Nẵng

Tối 12/2, tại Công viên APEC quận Hải Châu, TP. Đà Nẵng đã tổ chức Đêm thơ Nguyên tiêu Xuân Ất Tỵ 2025 với chủ đề “Những vần thơ Xuân” lần thứ 23. Sự kiện thu hút đông đảo người yêu thơ và du khách đến tham dự, tạo nên một không gian giao lưu nghệ thuật đầy cảm xúc giữa lòng thành phố biển Đà Nẵng.
Hải Phòng đón bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt và khai hội truyền thống Từ Lương Xâm

Hải Phòng đón bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt và khai hội truyền thống Từ Lương Xâm

Tối ngày 12/2/2025, Quận Hải An long trọng tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt cụm di tích Từ Lương Xâm – Căn cứ bản doanh của Đức vương Ngô Quyền năm 938 và Khai mạc Lễ hội truyền thống Từ Lương Xâm năm 2025.
Dâu tây Sơn La lên tàu bay Vietnam Airlines

Dâu tây Sơn La lên tàu bay Vietnam Airlines

Dâu tây Sơn La chính thức trở thành một phần trong suất ăn phục vụ hành khách trên các chuyến bay của hãng hàng không Vietnam Airlines.
Tết Nguyên Tiêu: Rằm tháng Giêng, đêm hội trăng rằm đầu tiên của năm

Tết Nguyên Tiêu: Rằm tháng Giêng, đêm hội trăng rằm đầu tiên của năm

Tết Nguyên Tiêu, hay còn gọi là Rằm tháng Giêng, là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng của người Việt Nam và một số nước châu Á khác. Tết Nguyên Tiêu diễn ra vào đêm trăng tròn đầu tiên của năm, từ giữa đêm 14 đến hết ngày 15 tháng Giêng âm lịch. Đây là dịp để mọi người hướng đến những giá trị tinh thần, cầu mong một năm mới an lành, hạnh phúc và gặp nhiều may mắn.
Lễ hội Đền Trần: Nơi hội tụ tinh hoa văn hóa và hào khí Đông A

Lễ hội Đền Trần: Nơi hội tụ tinh hoa văn hóa và hào khí Đông A

Diễn ra tại khu di tích lịch sử Đền Trần, thuộc phường Lộc Vượng, thành phố Nam Định. Lễ hội không chỉ là dịp để tưởng nhớ và tôn vinh công lao to lớn của các vị vua Trần. Những người đã có công dựng nước và ba lần đánh tan quân xâm lược Nguyên Mông, mà còn là nơi hội tụ những giá trị văn hóa, lịch sử và tinh thần hào khí Đông A, biểu tượng cho sức mạnh và ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam.
Bắc Giang: Tập trung chăm sóc vải thiều sớm giai đoạn ra hoa

Bắc Giang: Tập trung chăm sóc vải thiều sớm giai đoạn ra hoa

Để bảo vệ năng suất cây vải theo kế hoạch đề ra, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Bắc Giang chủ động, tăng cường một số biện pháp kỹ thuật hỗ trợ, hướng dẫn người nông dân chăm sóc vải thiều giai đoạn ra hoa.
Đắk Lắk: Khai mạc Giải vật truyền thống xã Vụ Bổn mở rộng lần thứ XIV, năm 2025

Đắk Lắk: Khai mạc Giải vật truyền thống xã Vụ Bổn mở rộng lần thứ XIV, năm 2025

Sáng 12/02, tại xã Vụ Bổn, huyện Krông Pắc (Đắk Lắk), UBND huyện Krông Pắc đã tổ chức lễ khai mạc Giải vật truyền thống xã Vụ Bổn mở rộng lần thứ XIV, năm 2025. Đây là hoạt động văn hóa đặc sắc được tổ chức vào Rằm tháng Giêng hằng năm, thu hút đông đảo người dân và du khách trong và ngoài tỉnh tham dự.
XEM THÊM
Based on MasterCMS Ultimate Edition 2024 v2.9
Quay về đầu trang
Giao diện máy tính